پژوهش های مشاوره ای مبتنی بر فرهنگ ایرانی اسلامی
عزت اله میرزایی؛ علی انتظاری
چکیده
پژوهش حاضر با هدف بررسی نقش فضاهای همسرگزینی در پایداری زندگی مشترک و با امعان نظر به مقایسه فضاهای همسرگزینی مقاوم با فضاهای همسرگزینی مدرن و مخاطره‌آمیز با پشتوانه نظری مفاهیم فضاهای همسرگزینی و قطبی‌شدن انجام شد. روش پژوهش توصیفی و از نوع علّی-مقایسه‌ای بود. جامعه آماری شامل کلیه دختران ازدواج کرده تحت پوشش کمیته امداد امام ...
بیشتر
پژوهش حاضر با هدف بررسی نقش فضاهای همسرگزینی در پایداری زندگی مشترک و با امعان نظر به مقایسه فضاهای همسرگزینی مقاوم با فضاهای همسرگزینی مدرن و مخاطره‌آمیز با پشتوانه نظری مفاهیم فضاهای همسرگزینی و قطبی‌شدن انجام شد. روش پژوهش توصیفی و از نوع علّی-مقایسه‌ای بود. جامعه آماری شامل کلیه دختران ازدواج کرده تحت پوشش کمیته امداد امام خمینی (ره) طی سال‌های 1395 تا 1398 به تعداد 994 نفر بود که به شیوه تمام شماری مورد مطالعه قرار گرفت. ابزار پژوهش، پرسشنامه محقق ساخته بود. نتایج نشان داد فضاهای همسرگزینی اردوهای زیارتی و مراسم روضه به عنوان فضاهای همسرگزینی مقاوم و نظارت‌پذیر، با پایداری ازدواج (C.V= %16.8) و شکل‌گیری ازدواج‌های هم‌کفو (C.V= %11.7) رابطه دارند و می‌توانند با بازتولید و استمرار کارکرد فضای سنتی همسرگزینی به عنوان ابزاری در جهت بازتولید مناسبات قدیمی زنان (که همسرگزینی بود) در جامعه به کار گرفته شود. بر اساس یافته های پژوهش می‌توان نتیجه گرفت که تأثیر فضا در جهت‌دهنگی بر رفتارهای کنشگران اجتماعی از طریق ایجاد امکانات یا محدودیت‌‌ها باعث می‌شود تا کنش همسرگزینی و انتخاب همسر نیز به عنوان پایدارترین تعاملات انسانی، دستخوش تغییر گردد. از این رو ایجاد فضاهای همسرگزینی با امکاناتی همچون همسان‌همسری، هم‌کفوی، انتخاب مشورتی، جمع‌گرایی، کنترل و نظارت بر روابط قبل از ازدواج میتواند به استحکام و پایداری خانواده کمک شایان توجهی کند
زهرا خوانین زاده؛ رویا رسولی؛ حمید رضائیان
چکیده
تعارض زناشویی آسیبی است که خانواده‌های مختلف ممکن است با آن درگیر باشند. این پژوهش با هدف شناسایی تجارب فرزندان نوجوان درمعرض تعارض زناشویی والدین انجام شد. روش پژوهش حاضر کاربردی و از نوع کیفی پدیدارشناسی بود . جامعه این پژوهش شامل فرزندان نوجوان درمعرض تعارض زناشویی والدین بود. نمونه‌گیری به صورت هدفمند انجام شد و تا مرز اشباع ...
بیشتر
تعارض زناشویی آسیبی است که خانواده‌های مختلف ممکن است با آن درگیر باشند. این پژوهش با هدف شناسایی تجارب فرزندان نوجوان درمعرض تعارض زناشویی والدین انجام شد. روش پژوهش حاضر کاربردی و از نوع کیفی پدیدارشناسی بود . جامعه این پژوهش شامل فرزندان نوجوان درمعرض تعارض زناشویی والدین بود. نمونه‌گیری به صورت هدفمند انجام شد و تا مرز اشباع و نهایتا انتخاب 12 فرزند ادامه یافت و شرکت‌کنندگان مورد مصاحبههای نیمه ساختاریافته عمیق قرار گرفتند. به منظور تجزیه و تحلیل داده‌ها از روش کلایزی استفاده شد. تجزیه و تحلیل داده‌ها، منجر به شناسایی 3 مضمون اصلی، 12 مضمون فرعی و 42 مفهوم اولیه شد. مضمون اصلی نخست، مشکلات روانشناختی شامل مضمون های فرعی احساس شکست، احساس ترس، افسردگی، مشغولیت ذهنی، احساس نادیده گرفته شدن، رفتارهای منفی نوجوانان و عدم تامین امنیت روانی بود. مضمون اصلی دوم، مشکلات تحصیلی-شغلی بود که مشتمل بر تغییرات شغلی والدین و اهمال‌کاری می‌شد و در نهایت، مسائل ارتباطی با آشنایان و دوستان چهارمین مضمون اصلی، شامل پذیرش نوجوان، احساس شرم و سرخوردگی و پنهان‌کاری توسط نوجوان بود. در مجموع، نتایج نشان داد نوجوانان دارای خانواده‌های متعارض، در معرض خطر و مشکلات روانشناختی و ارتباطی می‌باشد
محمد کاویانی؛ مجتبی فرهوش؛ محمد فرهوش؛ مجتبی حافظی
چکیده
«بخشایش زوجین» یکی از عوامل مؤثر بر تحکیم بنیان خانواده می‌باشد. هدف پژوهش حاضر ارائه مؤلفه‌های بخشایش زوجین بر اساس منابع اسلامی بود. این پژوهش از جهت روش توصیفی- تحلیلی است که با جمع‌آوری، طبقهبندی و تحلیل اطلاعات از آیات و روایات به تدوین مؤلفه‌های «بخشایش زوجین» پرداخت. در این پژوهش جامعه آماری منابع اسلامی شامل ...
بیشتر
«بخشایش زوجین» یکی از عوامل مؤثر بر تحکیم بنیان خانواده می‌باشد. هدف پژوهش حاضر ارائه مؤلفه‌های بخشایش زوجین بر اساس منابع اسلامی بود. این پژوهش از جهت روش توصیفی- تحلیلی است که با جمع‌آوری، طبقهبندی و تحلیل اطلاعات از آیات و روایات به تدوین مؤلفه‌های «بخشایش زوجین» پرداخت. در این پژوهش جامعه آماری منابع اسلامی شامل قرآن و جوامع حدیثی رتبه اول و دوم بر اساس طبقهبندی دانشگاه قران و حدیث است. یافتهها نشان داد سازه «بخشایش» نسبت به همسر بر اساس آموزه‌های اسلامی دارای 8 مؤلفه است: 1. ارزیابی مثبت ثانویه؛ 2. توجّه به آثار بخشایش؛ 3. توجّه به رضایت خداوند و اهلبیت؛ 4. نگرش مشفقانه و همدلانه؛ 5. مثبتنگری و انعطافپذیری؛ 6. عشق و ابراز محبت؛ 7. خودمهارگری؛ 8. مناجات با خدا. مؤلفه‌های بخشایش در بین زوجین با رویکرد اسلامی، ابعاد معنوی گستردهای دارد و نسبت به مدلهای رقیب، برای معنویت جایگاه ویژهای قائل است. یافته‌های این پژوهش بستر مناسبی برای تدوین مقیاس و بسته آموزشی «بخشایش زوجین» فراهم کرده است.
محمد باباپور؛ غنچه راهب؛ کیانوش عبدی
چکیده
شیوه زندگی خاص کارکنان اقماری که دربرگیرنده دوری‌های متناوب آنان از خانواده است، میتواند زندگی خانوادگی آنان را به‌طور قابل‌توجهی تحت تأثیر قرار دهد؛ بنابراین هدف از انجام پژوهش حاضر شناسایی چالشهای زمینه‌ای در زندگی خانوادگی کارکنان اقماری بود. روش این پژوهش کیفی از نوع تحلیل محتوا و بحث گروهی متمرکز است که از طریق نمونه‌گیری ...
بیشتر
شیوه زندگی خاص کارکنان اقماری که دربرگیرنده دوری‌های متناوب آنان از خانواده است، میتواند زندگی خانوادگی آنان را به‌طور قابل‌توجهی تحت تأثیر قرار دهد؛ بنابراین هدف از انجام پژوهش حاضر شناسایی چالشهای زمینه‌ای در زندگی خانوادگی کارکنان اقماری بود. روش این پژوهش کیفی از نوع تحلیل محتوا و بحث گروهی متمرکز است که از طریق نمونه‌گیری هدفمند و داوطلبانه 29 مشارکت‌کننده شامل کارکنان اقماری، همسران، کارشناسان خانواده و مدیران انتخاب و با استفاده از مصاحبه نیمه ساختاریافته داده‌ها تا اشباع نظری جمع‌آوری شد. سپس داده‌ها بهصورت کلمه به کلمه مورد تجزیهوتحلیل قرارگرفته و حاصل آن سهطبقه انتزاعی"تعارضات مدیریت خانواده"، "تضعیف کارکردهای خانواده" و"نابسامانی تعاملات خویشاوندی و اجتماعی" بود که این طبقات درمجموع از 10 زیر طبقه تشکیل شدهاند؛ بنابراین شناخت چالشهای خانوادگی کارکنان اقماری میتواند در ارائه خدمات مشاوره، راهکارهای پیشگیری از بروز مشکلات خانوادگی و مواجهه با مسائل و همچنین ارتقاء کیفیت زندگی خانواده آنان مفید باشد.
پروین بانو عظیم اوغلی اسکویی؛ کیومرث فرحبخش؛ امید مرادی
چکیده
مقدمه: از دست دادن یکی از اعضای مهم خانواده بزرگ‌ترین بحران است که فرد باید با آن روبرو شود. از این رو هدف پژوهش حاضر بررسی تجربه مشارکت کنندگان پژوهش از سوگ بعد از مرگ عضو خانواده بود. روش: در این پژوهش برای جمع‌آوری و ارزیابی اطلاعات درباره تجربه سوگ از پژوهش کیفی پدیدارشناسی توصیفی استفاده‌شده است. ۱۲ مشارکت‌کننده که تجربه مرگ ...
بیشتر
مقدمه: از دست دادن یکی از اعضای مهم خانواده بزرگ‌ترین بحران است که فرد باید با آن روبرو شود. از این رو هدف پژوهش حاضر بررسی تجربه مشارکت کنندگان پژوهش از سوگ بعد از مرگ عضو خانواده بود. روش: در این پژوهش برای جمع‌آوری و ارزیابی اطلاعات درباره تجربه سوگ از پژوهش کیفی پدیدارشناسی توصیفی استفاده‌شده است. ۱۲ مشارکت‌کننده که تجربه مرگ یکی از اعضای خانواده را داشتند به روش نمونه‌گیری هدفمند انتخاب شدند و جمع‌آوری داده‌ها از طریق مصاحبه عمیق با آن‌ها تا رسیدن داده‌ها به اشباع ادامه یافت. یافته ها: تحلیل داده‌ها به ۴ مضمون اصلی و ۱۴ زیر مضمون فرعی منجر گردید که شامل: زمینه‌های خانوادگی مؤثر با درون مایه های فرعی: حمایت عاطفی و همراهی خانواده، کارکرد و تغییر ساختار خانواده، چگونگی انتقال خانواده از مراحل سوگ، تداوم کارکرد خرده نظام‌های خانواده و جایگاه فرد متوفی در خانواده؛ زمینه‌های شخصی مؤثر با درون مایه های فرعی: تعدیل‌کنندگی ویژگی‌های شخصیتی، کاربرد سودمندانه یا ناسودمندانه زبان، تأثیر تجارب گذشته فرد و رشد پس از ضربه؛ زمینه‌های نگرشی مؤثر با درون مایه های فرعی نگرش غیرمذهبی و سکولار به مرگ، نگرش مذهبی و دینی به مرگ، پذیرش یا عدم پذیرش واقعیت مرگ و زمینه‌های فرهنگ مؤثر با درون مایه های فرعی کارکرد شبکه حمایتی خانواده گسترده، فرهنگ مراسم سوگواری و عزاداری بود. نتیجه گیری: یافته‌های این پژوهش ادبیات گذشته در زمینه سوگ در بافت خانواده را گسترش می‌دهد. همچنین زمینه های موثر استخراج‌شده این مطالعه دارای تلویحات کاربردی فراوان برای متخصصین و افراد درگیر در سوگ می باشد.
فاطمه اسمعیل طلایی؛ آسیه شریعتمدار؛ احمد برجعلی؛ کیومرث فرحبخش؛ محمد حسین خونین زاده
چکیده
در گزارههای متون دینی، پیش‌زمینه تشکیل خانواده -که خواستگاری نیز جزئی از آن است - میتواند از عوامل مؤثر بر ثبات خانواده باشد؛ بنابراین، این پژوهش با هدف واکاوی خواستگاری اسلامی بر مبنای قرآن کریم انجام شد. روش پژوهش کیفی از نوع تحلیل مضمون بود. جامعه پژوهش شامل کلیّه آیات قران مربوط به مرحله خواستگاری بود که با استفاده از تفاسیر ...
بیشتر
در گزارههای متون دینی، پیش‌زمینه تشکیل خانواده -که خواستگاری نیز جزئی از آن است - میتواند از عوامل مؤثر بر ثبات خانواده باشد؛ بنابراین، این پژوهش با هدف واکاوی خواستگاری اسلامی بر مبنای قرآن کریم انجام شد. روش پژوهش کیفی از نوع تحلیل مضمون بود. جامعه پژوهش شامل کلیّه آیات قران مربوط به مرحله خواستگاری بود که با استفاده از تفاسیر با رویکرد تحلیلی – اجتماعی، مضامین اصلی شناسایی شده برای مرحله خواستگاری، تسهیل گریهای خانواده، توجه به آیینهای خواستگاری و ضرورت آشناییها و ارزیابیهای اولیه، انتخاب شد. نتایج حاصل از پژوهش نشان داد که با توجه به مضامین اصلی، خانواده باید در امر خواستگاری به احساسات دختر و نشانههای میل او، فراهم کردن شرایطی مناسب، دعوت از پسر و شناخت او در حین رعایت حرمت دختر و ایجاد فضای آرام‌بخش برای دختر و پسر توجه داشته باشد. خانواده باید بازخوردهای منفی اطرافیان را مبنی بر ناصحیح بودن ازدواج دختر کوچکتر قبل از دختر بزرگتر نادیده گرفته و خود را مقید به این باورهای نادرست ننمایند. از بدو آشنایی باید رفتارهای طرفین مورد توجّه قرار گیرد (در مورد هر دو جنس دختر و پسر، ویژگی‌های ایمان، کفویت اعتقادی، مسئولیتپذیری، پاکدامنی، داشتن صلاحیت اداره زندگی مشترک، اصالت خانواده و کفویت شخصیتی، فرهنگی و فکری از نکات مهم برای انتخاب همسر است). از طرفی در مرحله آشنایی، از طریق پرسشهایی در مورد قومیت خانواده، شغل، سوابق خانواده، روایت کنونی فرد و اهدافش، شخص مورد ارزیابی قرار گیرد.
سید صدر الدین شریعتی؛ فاطمه صحرایی
چکیده
روابط عاطفی میان والدین در خانواده که مهمترین نهاد تربیتی جامعه و نخستین آموزشگاه فرد شمرده می‌شود، اثرگذارترین عامل حرکت مطلوب فرزندان برای انتخاب سبک و شیوه زندگی اسلامی است. این پژوهش به بررسی تعدادی از نقشهایی که والدین می‌توانند در تربیت عاطفی فرزند خود داشته باشند میپردازد. روش انجام پژوهش توصیفی-تحلیلی است. به‌منظور ...
بیشتر
روابط عاطفی میان والدین در خانواده که مهمترین نهاد تربیتی جامعه و نخستین آموزشگاه فرد شمرده می‌شود، اثرگذارترین عامل حرکت مطلوب فرزندان برای انتخاب سبک و شیوه زندگی اسلامی است. این پژوهش به بررسی تعدادی از نقشهایی که والدین می‌توانند در تربیت عاطفی فرزند خود داشته باشند میپردازد. روش انجام پژوهش توصیفی-تحلیلی است. به‌منظور گردآوری دادههای لازم برای دستیابی به اهداف پژوهش، متون مرتبط با موضوع پژوهش، گردآوریشده و با شیوه کیفی به تحلیل آن‌ها پرداختهشده است. بعد از استخراج متون مرتبط جایگاه والدین در این تربیت و ضرورت تربیت عاطفی کودک توضیح دادهشده است. نتایج این پژوهش بیانگر آن است کارهایی که والدین در تربیت عاطفی فرزند می‌توانند انجام دهند که در آموزه‌های دینی و بخصوص سیره امام رضا (ع) بر آن‌ها تأکید شده است ازجمله: همسویی بینشها، اندیشه از خود دانستن فرزند، تکریم و احترام متقابل، حسن رفتار، همدلی، خوشرویی، محبت، هدیه دادن و الگوی شایسته بودن.
خدابخش احمدی؛ فرشته پاک نژاد
چکیده
تمایزیافتگی اعضای خانواده، یک شاخص کلیدی عملکرد خانواده است. در این راستا پژوهش حاضر با هدف شناسایی وضعیت شاخص‌های تمایزیافتگی در خانواده‌های تهرانی انجام شد. روش پژوهش از نوع آمیخته بود که با به کار بستن روش کیفی راهبرد اکتشافی زنجیره‌ای و رویکرد پدیدارشناختی و روش کمی همبستگی اجرا گردید. در این تحقیق که در سال 1395 انجام شد، ابتدا ...
بیشتر
تمایزیافتگی اعضای خانواده، یک شاخص کلیدی عملکرد خانواده است. در این راستا پژوهش حاضر با هدف شناسایی وضعیت شاخص‌های تمایزیافتگی در خانواده‌های تهرانی انجام شد. روش پژوهش از نوع آمیخته بود که با به کار بستن روش کیفی راهبرد اکتشافی زنجیره‌ای و رویکرد پدیدارشناختی و روش کمی همبستگی اجرا گردید. در این تحقیق که در سال 1395 انجام شد، ابتدا از طریق مصاحبههای اکتشافی، عناصر و مؤلفه‌های شاخص‌های تمایزیافتگی در فرهنگ ایرانی استخراج و کدگزاری شدند. اعتبار شاخص‌های بدست آمده از طریق روش دلفی با گروهی از متخصصین بدست آمد. 12 شاخص اصلی و 78 شاخص فرعی برای تمایزیافتگی در خانواده‌های تهرانی شناسایی شد. سپس شاخص‌های بدست آمده تبدیل به مقیاس شده و به طور موازی با مقیاس تمایزیافتگی تجدیدنظر شده اسکورون و اسمیت (2003) بر روی نمونه 100 نفری از والدین شهر تهران اجرا شد. نتایج حاصل از مطالعۀ میدانی در سنجش وضعیت تمایزیافتگی، همبستگی مثبت به میزان 40/0 معنادار (001/0P<) بین این دو مقیاس را گزارش می‌کند. تمامی مؤلفه‌های مقیاس تمایزیافتگی برآمده از پژوهش، رابطۀ مثبت معنادار با یکدیگر داشته و همبستگی درونی دارند. در خانواده‌های تهرانی شاخص هویت بالاترین رتبه و واکنش‌های هیجانی پایین‌ترین رتبه را به خود اختصاص داد. این رتبه بندی درقبال تمامی شاخص‌های فرعی نیز ارائه گردید. نتایج بدست آمده نشان می‌دهد در رابطه با خانواده‌های ایرانی برخی شاخص‌های تمایزیافتگی از ارجحیت خاصی برخوردار است در حالیکه برخی شاخص‌ها مورد توجه و تمرکز این فرهنگ و قومیت نمی‌باشد بنابراین، توجه به مبانی فرهنگی و اجتماعی در شناخت وضعیت تمایزیافتگی مهم است.
محمد ثناگویی زاده؛ عذری اعتمادی؛ سید احمد احمدی؛ ر ضوان السادات جزایری
چکیده
هدف پژوهش حاضر شناسایی ابعاد کارکرد خانواده در فرایند مشاوره خانواده با جهت گیری اسلامی است. به این منظور از روش نظریه برخاسته از داده ها استفاده شد. بنابراین از مطالعه منابع و متون دینی و مصاحبه عمیق و نیمه ساختاریافته استفاده گردید. نمونه گیری به روش نظری انجام شد. داده ها از طریق مطالعه منابع و مصاحبه با کارشناسان و یادداشت های فنی ...
بیشتر
هدف پژوهش حاضر شناسایی ابعاد کارکرد خانواده در فرایند مشاوره خانواده با جهت گیری اسلامی است. به این منظور از روش نظریه برخاسته از داده ها استفاده شد. بنابراین از مطالعه منابع و متون دینی و مصاحبه عمیق و نیمه ساختاریافته استفاده گردید. نمونه گیری به روش نظری انجام شد. داده ها از طریق مطالعه منابع و مصاحبه با کارشناسان و یادداشت های فنی جمع آوری شدند. داده ها با استفاده از کد گذاری باز،کد گذاری محوری و کد گذاری گزینشی مورد تحلیل قرار گرفت. در مجموع تعداد 65 گزاره مفهومی استخراج گردید. سپس گزاره های مفهومی با توجه به ماهیت مشترک در مقولات کلی تر طبقه بندی شدند و 10 مقوله کلی به دست آمد. براساس پارادایم کدگذاری محوری الگوی تجسمی ابعاد کارکرد خانواده در ترسیم و در مرحله کدگذاری گزینشی نظریه میانی تدوین شد. یافته های پژوهش نشان داد مقوله هسته ای تعالی خانواده است که ابعاد نقش ها و وظایف، ارتباطات، حریم ها و رفتار به عنوان شرایط علی می تواند عامل تعالی خانواده باشد، تعالی خانواده تحت تأثیر دو بعد تقویت و کنترل قرار می گیرد به گونه ای که بعد کنترل مانع آسیب به خانواده شده و بعد تقویت زمینه تقویت سایر ابعاد را فراهم می سازد. تعامل تعالی خانواده با سایر ابعاد باعث می شود انسان در درون خانواده به تعالی و رشد فردی برسد. براساس یافته های پژوهش الگوی نظری مشاوره خانواده با جهت گیری اسلامی تدوین می شود که می توان براساس آن خانواده را ارزیابی، آسیب شناسی و درمان نمود.
زهرا بهاری
چکیده
مهمترین رکن سلامت افراد خانواده، رضایت زناشویی است و جامعۀ سالم نیز از پیوندهای آگاهانه و ارتباطات سالم و بالندۀ افراد خانواده شکل می‌گیرد این پژوهش با هدف مطالعۀ نقش سبک زندگی در رضایت زناشویی زوجین با روش کیفی در شهر تهران به انجام رسیده است. ابزار جمع‌آوری اطلاعات ، مصاحبۀ نیمه‌ساختاریافته بوده که بدین منظور پرسشنامۀ محقق ...
بیشتر
مهمترین رکن سلامت افراد خانواده، رضایت زناشویی است و جامعۀ سالم نیز از پیوندهای آگاهانه و ارتباطات سالم و بالندۀ افراد خانواده شکل می‌گیرد این پژوهش با هدف مطالعۀ نقش سبک زندگی در رضایت زناشویی زوجین با روش کیفی در شهر تهران به انجام رسیده است. ابزار جمع‌آوری اطلاعات ، مصاحبۀ نیمه‌ساختاریافته بوده که بدین منظور پرسشنامۀ محقق ساخته مورد استفاده قرار گرفت. روش نمونه‌گیری، نمونه‌گیری هدفمند بود. بدین منظور 6 زوج در دسترس ، به شیوۀ هدفمند که دارای سبک زندگی مختلف بودند از شـــهر تهران انتخاب و پاسخ هایشان مورد تجزیه و تحلیل قرار گرفت. مصاحبهها، بعد از پیاده شدن بر روی کاغذ، با استفاده از تحلیل محتوا مورد تجزیه و تحلیل قرار گرفتند. بر اساس نتایج به دست آمده زوجینی که دارای سبک زندگی یکسان و یا نزدیک به یکسان بودند نسبت به زوجینی که دارای سبک زندگی متفاوت بودند، از رضایت زناشویی بالاتری برخوردار بودند.
