نوع مقاله : مقاله علمی - پژوهشی

نویسندگان

1 عضو هیئت علمی گروه مشاوره دانشگاه علامه طباطبائی

2 کارشناسی ارشد مشاوره مدرسه از دانشگاه علامه طباطبائی

چکیده

رسالت اصلی دانشگاه با درنظر گرفتن نقش محوری آن در رشد و تعالی جامعه، تلاش برای ارتقاء تحصیلی و پیشگیری یا مداخله در مشکلات و چالش‌های تحصیلی دانشجویان است. هدف این مطالعه، واکاوی پدیدارشناسانه افت تحصیلی مبتنی بر تجارب زیسته دانشجویان مقطع کارشناسی بود. روش تحقیق در این پژوهش باتوجه‌به ماهیت تحقیق، کیفی و مشارکت‌کنندگان در این پژوهش، دانشجویان مشروطی دانشگاه علامه طباطبائی تهران بوده که طبق قاعده اشباع نظری 16 نفر مورد مصاحبه قرار گرفتند و داده‌ها با رویکرد تحلیل مضمون و روش کلایزی تحلیل و در کل ۲۵۶ مضمون استخراج شد که با توجه به اشتراک معانی و مفاهیم و 17 مقوله اصلی و 88 مقوله فرعی مقوله‌بندی شدند. به‌منظور فهم جامع و کابردی‌تر، مقوله‌های اصلی در چهار دسته‌بندی کلی: ۱) عوامل مؤثر در افت تحصیلی؛ ۲) بایسته‌های پیشگیرانه در افت تحصیلی؛ ۳) مداخلات مؤثر در افت تحصیلی و ۴) پیامدهای افت تحصیلی، گروه‌بندی شدند. تمامی مضامین در یک مضمون هسته‌ای با عنوان؛ "افت تحصیلی پدیده ای چندبعدی از گسست تعلق تحصیلی-هویتی است که دانشجو ارتباط معنادار خود را با فرآیند یادگیری، نظام آموزشی، چشم انداز آینده و شبکه حمایتی خانواده و جامعه از دست می دهد" سازماندهی شد. بر اساس یافته‌های پژوهش، نظام آموزشی مستلزم عبور از نگاه تک‌بعدی و اتخاذ رویکردی نظام‌مند است تا با ایجاد و تقویت «حس تعلّق تحصیلی-هویتی» در دانشجویان به بازسازی ارتباط دانشجو با خود، دانشگاه، آینده و خانواده بپردازند.

کلیدواژه‌ها

موضوعات

عنوان مقاله [English]

A phenomenological study of academic failure based on the lived experiences of undergraduate students

نویسندگان [English]

  • Mahdi Vojdani Hemmat 1
  • hamidh gholami 2

1 Member of the Faculty of Counseling Department of ALLAMEH Tabataba'i University.

2 Allameh Tabataba'i University

چکیده [English]

The main mission of the university, considering its central role in the growth and excellence of society, is to strive for academic advancement and prevent or intervene in students' academic problems and challenges. The aim of this study was to conduct a phenomenological analysis of academic failure based on the lived experiences of undergraduate students. The research method in this study, considering the qualitative nature of the research and the participants in this study, was probationary students of Allameh Tabatabaei University of Tehran. According to the rule of theoretical saturation, 16 people were interviewed and the data were analyzed using the content analysis approach and the Claise method. A total of 256 themes were extracted, which were categorized according to the common meanings and concepts and 17 main categories and 88 subcategories. In order to have a more comprehensive and practical understanding, the main categories were grouped into four general categories: 1) factors affecting academic failure; 2) preventive requirements for academic failure; 3) effective interventions for academic failure; and 4) consequences of academic failure. All themes were organized into a core theme titled; "Academic dropout is a multidimensional phenomenon of academic-identity disconnection in which the student loses his/her meaningful connection with the learning process, the educational system, the future outlook, and the support network of family and society." Based on the research findings, the educational system requires moving beyond a one-dimensional perspective and adopting a systematic approach to rebuild the student's connection with himself/herself, the university, the future,

کلیدواژه‌ها [English]

  • Academic dropout
  • students' lived experiences
  • undergraduate course
  • phenomenology
-ابراهیم زاده، فرزاد, قربانی، مهرزاد, ناصریان، جواد, مردانی، مهناز. (1394). بروز افت تحصیلی وعوامل مرتبط با آن در دانشگاه علوم پزشکی لرستان. 24-14. -ابراهیم کافوری، کیمیا, ملکی، حسن, خسروی بابادی،علی اکبر. (1394). بررسی نقش عناصر برنامه درسی کلاین در افت تحصیلی درس ریاضی سال اول دوره متوسطه از دیدگاه شرکای برنامه درسی. پژوهش در برنامه ریزی, 12(17), 50–62. -اسماعیل‌پور بندبنی، حسین، حیدری، علیرضا، و قربان جعفری، احمد. (۱۳۹۶). تبیین الگویی برای پیشرفت تحصیلی دانشجویان: نقش اهداف پیشرفت و ادراک از محیط کلاس. فصلنامه پژوهش در یادگیری آموزشگاهی و مجازی، ۵(۳)، ۲۱-۳۲. -اشرفی ریزی، حسن, کاظم پور، زهرا. (1388). آشنایی دانشجویان با شیوههای مطالعه. کتاب ماه کلیات اطلاعات، ارتباطات و دانش شناسی, 70–73. -افضلی، مهناز, دلاور، علی, افضلی، افشین. (1393). فراتحلیلی بر پایان نامه های انجام شده درحوزه افت تحصیلی. فصلنامه اندازه گیری تربیتی, 5(17), 23–43. -بازنمایی معنایی پدیده افت تحصیلی دانش آموزان شاهد و ایثارگر و ارائه مدلی پارادایمیک: تحقیق کیفی. (1400). دو فصلنامه نظریه و عمل در برنامه درسی, 17(9), 223–246. -برابری، هادی, آروین، بهاره. (1400). مقایسه آرزوهای تحصیلی و شغلی دانش آموزان: مورد مطالعه زاهدان و تهران. فصلنامه تعلیم و تربیت, 37(2), 127–146. -براتی، حسین علی. (۱۳۸۴). روان‌شناسی مطالعه. پیام علوی. -پارسی، بهزاد, متولی حقی، فرزاد, ملک زاده شفارودی، مجید, اسلامی فر، معصومه, بریمانی، خدیجه. (1397). بررسی میزان افت تحصیلی و عوامل موثر بر آن در دانشجویان مقاطع مختلف دانشگاه علوم پزشکی مازندران. راهبردهای آموزش در علوم پزشکی, 11(3), 143–148. -پوربندینی، محمد اسماعیل, نادری شاد، شایان, کبرایی آبکنار، فائزه, غلامی چابکی، بهاره. (1395). بررسی افت تحصیلی وبرخی عوامل مرتبط با آن از دیدگاه دانشجویان دانشگاه علوم پزشکی گیلان. پژوهش در آموزش علوم پزشکی, 9(3), 65–72. -پورمحمدی، بهراد؛ کمی گوهر، رحیمی؛ پردنجانی، سجاد. افت تحصیلی دانشجویان رشته بهداشت دانشگاه علوم پزشکی سمنان. راهبردهای توسعه در آموزش پزشکی. ۱۳۹۹; ۷ (۱) :۷۸-۹۹ -پیری، موسی, محمودی بردزردی، سعید. (1394). تبیین افت تحصیلی براساس مستندات و دیدگاه اعضای شوراهای دبیران شهرستان ایذه. فصلنامه نوآوری آموزشی, 14(55), 87–112. -ترابی، تالیا, بیانی،علی اصغر, صائمی، حسن, اکبری، حمزه. (1401). واکاوی ضرورت طراحی برنامه درسی مهارت های مطالعه و یادگیری در نظام آموزش عالی کشور. مجله راهبردهای آموزش در علوم پزشکی, 15(4), 375–368. -تربتی نژاد، حسین, طحان، محمد, غیبی، میر رسول. (1402). بررسی رابطه بین مهارت های مطالعه با اشتیاق تحصیلی و اهمال کاری دانش آموزان متوسطه اول شهر سمنان. مجله راهبردهای نو در روان شناسی و علوم تربیتی, 5(17), 31–40. -تقوی لاریجانی، ترانه, مردانی حموله، مرجان, رضایی، نسرین, قدیریان، فتانه, رشیدی، اعظم. (1393). رابطه قاطعیت و تفکر انتقادی در دانشجویان پرستاری. آموزش پرستاری, 3(1), 32–40. -توکلی، محمد علی. (1392). بررسی شیوع اهمالکاری تحصیلی در بین دانشجویان و ارتباط آن با ویژگی های جمعیت شناختی، ترجیح زمان مطالعه و هدف از ورود به دانشگاه. فصلنامه روانشناسی تربیتی, 9(28), 99–121. -جاویدی کلاته جعفرآبادی، طاهره, عبدلی، افسانه. (1389). روند تحول تفکر انتقادی در دانشجویان دانشگاه فردوسی مشهد. مطالعات تربیتی و روانشناسی, 11(2), 103–120. -جبرائیلی، محمد, موسوی واعظی، سید جواد, سعادتیان، رامین, عقلمند، سیامک. (1390). علل افت تحصیلی دانشجویان استعداد درخشان دانشگاه علوم پزشکی ارومیه. مجله تفق توسعه آموزش پزشکی, 4(3), 21–25. -حسام، مسلم, ثناگو، اکرم. (1391). رابطه افت تحصیلی با رضایت تحصیلی و برخی عوامل در دانشجویان دانشگاه علوم پزشکی گلستان. مجله توسعه پژوهش در پرستاری و مامایی, 9(2), 90–96. -حقدوست، علی اکبر, انصاری، رضوان, چنگیز، طاهره. (1394). ارتباط ویژگی های فردی-اجتماعی دانشجویان علوم پزشکی کشور با افت تحصیلی دانشجویان:مرور نظام مند. نشریه گام های توسعه در آموزش پزشکی, 12(4), 470–485. -خزاعی، مظفر. (1392). افت تحصیلی دانشجویان علوم پزشکی. مجله مرکز مطالعات و توسعه آموزش پزشکی, 10(4), 498–499. -خمرنیا، محمد, شکوهیان، فاطمه, اسکندری، شکوفه, کسانی، عزیز, ستوده زاده، فاطمه. (1395). بررسی نگرش دانشجویان دانشگاه بهداشت زاهدان نسبت به رشته تحصیلی و آینده شغلی در سال 1394. مجله علمی دانشگاه علوم پزشکی رفسنجان, 15(11), 1003–1014. -دادفر، رضا, بازدار، فاطمه, نصراللهی، عباس, عبدالحسینی، امیر, احمدی، وحید. (1392). بررسی عوامل خانوادگی موثر بر افت تحصیلی دانش آموزان دختر و پسر سال اول دبیرستان شهرستان دره شهر در سال تحصیلی 90-91. مجله علمی پژوهشی دانشگاه علوم پزشکی ایلام, 21(6), 224–231. -دسترنج، منصوره, بلوکی، صدیقه, موذن، مریم. (1389). بررسی عوامل موثر بر افت تحصیلی دانشجویان دانشگاه پیامنور بستک در سال 1389. نشریه علوماجتماعی, 7, (20). -دغاغله، رباب, ابافت، حمیده, جعفری، سیده فرزانه. (1393). اثر بخشی درمان شناختی-رفتاری در بهبود عملکرد تحصیلی دانشجویان دارای افت تحصیلی دانشگاه علوم پزشکی جندی شاپور اهواز. فصلنامه ی مرکز مطالعات و توسعه آموزش علوم پزشکی, 5(4), 383–389. -دهقان باغی، مهدیه. (۱۴۰۰). نقش اشتیاق معلم و احساس تعلق دانش‌آموزان در ابعاد درگیری تحصیلی، جهت‌گیری هدف یادگیری و سرزندگی تحصیلی در دانش‌آموزان پسر و دختر پایه ششم ابتدایی شهر یزد. -رئوفی، محمدباقر, صداقت، کامران, حنائی، جلال, خدادادی، خداداد, نظری، مهدی, پوزش، شهین دخت, عسگری، علیرضا. (1386). عوامل فردی- خانوادگی مؤثر بر افت تحصیلی دانشجویان علوم پزشکی تبریز در سال تحصیلی(1383-84). مجله پزشکی دانشگاه علوم پزشکی تبریز, 29(4), 113–115. -رحیمی، بهلول, کاظمی، نرجس, محمدپور، یوسف, رحمت نژاد، لیلی, جباری، نصراله. (1392). بررسی عوامل مؤثر بر افت تحصیلی از دیدگاه دانشجویان دانشکده پیراپزشکی دانشگاه علوم پزشکی ارومیه سال 1390. مجله دانشکده پرستاری و مامایی ارومیه, 11(8), 614–621. -رحیمی پردنجانی، سجاد, حشمتی، هاشم, مقدم، زهرا. (1393). بررسی فراوانی و عوامل مؤثر در افت تحصیلی دانشجویان ساکن خوابگاه دانشکده های پیاپزشکی و بهداشت دانشگاه علوم پزشکی کلستان در سال تحصیلی 1390-91. فصلنامه علمی دانشگاه علوم پزشکی تربت حیدریه, 2(1), 16–28. -رضائیان، محسن, زارع بیدکی، محمد, باختر، مرضیه, افشارمنش،کیانوش. (1393). مقایسه مهارت های تفکر انتقادی در دانشجویان پزشکی دانشگاه علوم پزشکی رفسنجان در مقاطع مختلف تحصیلی در سال 1392. مجله دانشگاه علوم پزشکی رفسنجان, 13(8), 715–724. -رضایی، زینب, بردبار، مریم, زارع زردینی، فاطمه. (1401). رابطه معلم-دانش اموز و درگیری تحصیلی نوجوانان: نقش واسطه ای احساس تعلق به مدرسه. رویش روانشناسی, 11(9), 45–56. سلسبیلی، نادر, قاسمی، نرجس. (1384). عوامل مؤثر بر شکست تحصیلی: نگاهی دوباره به عوامل درونی و بیرونی. فصلنامه تعلیم و تربیت, 21(83), 25–59. سیف، علی‌اکبر. (۱۴۰۱). کتاب روان‌شناسی پرورشی نوین: روان‌شناسی یادگیری و آموزش. انتشارات دوران. -شمس، بهزاد, فرشیدفر، مصطفی, حسن زاده، اکبر. (1397). تاثیر مشاوره در بهبود عملکرد تحصیلی دانشجویان دارای افت تحصیلی. مجله ایرانی آموزش در پزشکی, 1(1), 36–41. صالح اردستانی، سمیرا, خرمایی، فرهاد. (1397). رابطه بین حمایت والدین و تحصیل گریزی دانش آموزان: نقش واسطه ای اهداف پیشرفت. نشریه آموزش و ارزشیابی(علوم تربیتی), 11(44), 145–167. -صباغیان، زهرا. (1383). میزگرد ارزیابی ارتقای کیفیت آموزش عالی.تهران. انتشارات دانشگاه شهید بهشتی. -صفدری ده چشمه، فرانک, دل آرام، معصومه, پروین، ندا, خیری، سلیمان, فروزنده، نسرین, کاظمیان، افسانه. (1386). عوامل مؤثر در پیشرفت تحصیلی دانشجویان از نظر دانشجویان و اساتید دانشکده پرستاری و مامایی دانشگاه علوم پزشکی شهرکرد در سال 1383. مجله دانشگاه علوم پزشکی شهرکرد, 9(3), 71–77. -طالبی فر، معصومه, خامسان، احمد, خورشیدزاده، محسن, طالب زاده شوشتری، لیلا. (1399). عوامل موثر بر افت تحصیلی دانشجویان ارجاع شده به کمیسیون موارد خاص دانشگاه بیرجند. فصلنامه پژوهش و برنامه ریزی در آموزش عالی, 26(3), 24. -طبرسا، غلامعلی, نعمتی، میترا. (1393). بررسی نقش مهارت آموزی بر تمایل به نوآوری، تسهیم دانش و عملکرد شغلی. مهارت آموزی, 2(8), 123–142. -غیبی، شاه صنم, محمودلو، رحیم, موسوی واعظی، سید جواد, زهرا, ی., پور علی، رضا, کفیلی، مهناز. (1389). میزان افت تحصیلی و برخی عوامل زمینه ساز آن در دانشجویان پزشکی دانشگاه علوم پزشکی ارومیه. مجله مرکز مطالعات و توسعه آموزش پزشکی, 7(2), 141–146. -فدوی رودسری، آزاده, صالحی، کیوان, خدایی، ابراهیم, مقدم زاده، علی, جوادی پور، محمد. (1399). ادراک دانشجویان و مدرسین از تحصیلات دانشگاهی و ارائه راهکار برای پیشگیری از افت تحصیلی دانشجویان. مجله راهبردهای آموزش در علوم پزشکی, 13(6), 639–649. -فرحناز، کمالی؛ رضایی، پروین. (1399). افت تحصیلی در دانشجویان پزشکی به عنوان عامل موثر در آینده سلامت جامعه. طب پیشگیری, 7(1), 73–79. -فرزانه، حمیده. (۱۳۹۹). عوامل مرتبط با طلاق از دیدگاه متقاضیان طلاق در شهرستان محمودآباد. ۲۰(۷۷), 239–262. -قدم پور، عزت اله, میرزایی فر، داود, سبزیان، سعیده. (1393). بررسی رابطه بین درگیری تحصیلی و افت تحصیلی در دانش آموزان پسر و دختر سال اول دبیرستان های شهر اصفهان(پیش بینی افت تحصیلی بر اساس درگیری تحصیلی). قصلنامه روانشناسی تربیتی, 10(34), 233–247. -قویدل، صالح, درویشی، فاطمه. (1392). اثر توسعه انسانی بر افت تحصیلی دانش آموزان( مطالعه بین استانی در ایران). فصلنامه علمی-پژوهشی مطالعات اقتصادی کاربردی ایران, 2(8), 161–178. -کاووسی، فیروز. (۱۳۹۹). بررسی عادات مطالعه و رابطه آن با انگیزش تحصیلی در دوران تعطیلی مدارس ناشی از ویروس کرونا. ششمیم همایش بین‌المللی روان‌شناسی مدرسه. -کرامتی، میسره, عمادیان، سیده علیا. (1395). رابطه رشد اخلاقی، اعتیاد به پیامک و افت تحصیلی دانش آموزان. فن آوری اطلاعات و ارتباطات در علوم تربیتی, 6(4), 111–126. -کیالان، یونس. (۱۳۹۸). بررسی رابطه ابعاد سبک‌های تفکر، انگیزش تحصیلی و عادات مطالعه با اهمال‌کاری تحصیلی در دانش‌آموزان دختر و پسر مقطع اوا متوسطه شهر اهواز. ششمین کنفرانس بین‌المللی دستاوردهای نوین پژوهشی در علوم اجتماعی و علوم تربیتی و روان‌شناسی. -لولویی، مهشید, حقدوست، علی اکبر, بذر افشان، اعظم, اخوتی، مریم, مختاری، علی محمد, زارع، مرتضی. (1395). عواما موثر در افت تحصیلی دانشجویان مقطع کارشناسی دانشگاه علوم پزشکی کرمان؛ یک مطالعه مورد شاهدی. گام های توسعه در آموزش پزشکی, 13(5), 505–514. -مجتهدی، زهرا.(1395). بررسی رابطه بین شیوه فعلی گزینش دانشجو و موفقیت در دانشگاه. فصلنامه پژوهش و برنامه ریزی در آموزش عالی, 2(1), 123–145. -معین فر، راضیه, غضنفری، احمد, کیانی، فریبا. (1397). اثربخشی آموزش فرزندپروری مثبت بر سرسختی تحصیلی دانش آموزان دختر وابسته به تلفن همراه در شهرکرد. فصلنامه علمی دانش انتظامی چهارمحال و بختیاری, 6(23), 1–16. -ملتفت، قوام, تقوایی نیا، علی, ایول، ابوذر. (1398). بررسی رابطه ادراک از کلاس و درگیری تحصیلی به واسطه انگیزش تحصیلی. مجله مطالعات آموزش و یادگیری, 11(2), 115–134. -ملکی، حسن. (1397). مبانی برنامه ریزی درسی آموزش متوسطه. -ملکی نیا، حمید, خالقی ثمرین، عادل, کلهرنیا گلکار، مریم, جاه طلب ضیابری، مهشید. (1395). نقش عوامل فردی، خانوادگی و آموزشی بر افت تحصیلی دانش آموزان. پژوهشنامه روانشناسی عدالت, 1(1), 131–146. -مهدی، رضا. (1394). جایگاه مهارت آموزی در دانشگاه های نسل سوم. نشریه مهارت آموزی, 4(14), 103–117. -مینائیان، محمد, مشهدی اکبر بوجار، مریم, آقاعبداللهیان، سحر, باقری، محمد. (1400). عوامل موثر در افت تحصیلی دانشجویان داروسازی دانشگاه علوم پزشکی اصفهان. 3(3), 74–168. -نظری، رقیه, شریف نیا، سید حمید. (1389). علل موثر بر افتتحصیلی دانشجویان پرستاری. مجله دانشگاهعلومپزشکی بابل, 12(1), 90–94. -هزاوه ای، سید محمد مهدی, فتحی، یداله, شمشیری، مهری. (1385). بررسی برخی علل مشروطی از دید دانشجویان علوم پزشکی همدان در سال تحصیلی 81-1380. نشریه گام های توسعه در آموزش پزشکی, 3(1), 33–42. -یوسفی افراشته، مجید. (1397). رابطه بین سنجش تکوینی با اشتیاق تحصیلی و استفاده از راهبردهای فراشناختی در دانشجویان علوم پزشکی. نشریه راهبردهای آموزش در علوم پزشکی, 11(6), 1147–1152.