نوع مقاله : مقاله علمی - پژوهشی

نویسندگان

1 دانشجوی کارشناسی ارشد مشاوره دانشکده رفاه

2 استادیار گروه مشاوره دانشگاه الزهرا

3 استادیار گروه مشاوره دانشگاه گیلان

چکیده

زمینه و هدف: یکی از مؤثرترین عوامل در هویت دینی فرزندان، خانواده است. لذا برای تربیت نسلی جوان با هویتی دینی، لزوم توجه به خانواده و سبک تربیتی آن اهمیت پیدا می‌کند؛ ازاین‌رو هدف پژوهش حاضر، تدوین الگوی تکوین هویت دینی در دختران بر اساس سبک‌های تربیتی والدین بود. روش: پژوهش حاضر، کیفی و از نوع نظریه داده‌بنیاد است. جمعیت موردمطالعه، والدین دارای حداقل یک فرزند دختر دانشجو با هویت دینی بود که بر اساس روش نمونه‌گیری هدفمند و رعایت سایر معیارهای ورود، برای شرکت در پژوهش انتخاب شدند. داده‌ها با استفاده از مصاحبه نیمه ساختاریافته و عمیق، گردآوری شد و اشباع نظری در مصاحبه هجدم محقق شد. داده‌های حاصل از مصاحبه، با بهره‌گیری از روش تحلیل مقایسه مداوم استراوس و کوربین در سه مرحله (کدگذاری باز، محوری و انتخابی)، تجزیه‌و‌تحلیل شدند. یافته‌ها: در تحلیل یافته‌ها 201 کد باز، 17کد محوری و 5 کد انتخابی «والدگری مسئولانه دینی؛ تدارک بافت تربیت دینی؛ موانع / تسهیلگرها؛ تربیت تعاملی توحیدمحور و تحقق حیات طیبه» حاصل شد. نتیجه‌گیری: نتایج این پژوهش ضمن ارتقای بینش نسبت به بسترهای شکل‌گیری هویت دینی در نوجوانان، به خانواده‌های دغدغه‌مندِ تربیت دینی، رهنمودهای کاربردیِ مبتنی بر سبک‌های والدگری ارائه می‌دهد. این الگو با تبیین نقش محوریِ سبک تربیتی مسئولانه دینی، چارچوبی عملیاتی برای تربیت نسل جوان فراهم می‌سازد.

کلیدواژه‌ها

موضوعات

عنوان مقاله [English]

Developing a Model for the Formation of Religious Identity in Girls Based on Parenting Styles: A Qualitative Grounded Theory Study

نویسندگان [English]

  • zahra Eslami Khouzani 1
  • zahra sadat pour seyyed aghaei 2
  • Mojtaba Haghani Zemeydani 3

1 Refah

2 Alzahra university

3 Gilan University

چکیده [English]

Background and Objective: One of the most influential factors in the religious identity of children is the family. Therefore, to nurture a young generation with a religious identity, it is crucial to pay attention to the family and its parenting style. The aim of this study was to develop a model for the formation of religious identity in girls based on parental parenting styles. Method: This study is qualitative and employs a systematic grounded theory approach. The study population consisted of parents with at least one daughter who is a university student with a religious identity. Participants were selected using purposive sampling and other inclusion criteria. Data were collected through semi-structured, in-depth interviews, reaching theoretical saturation by the eighteenth interview. The data obtained from the interviews were analyzed using Strauss and Corbin's constant comparative method in three stages (open coding, axial coding, and selective coding). Findings: The analysis yielded 201 open codes, 17 axial codes, and 5 selective codes: Religious Responsible Parenting; Preparation of Religious Educational Context; Barriers/Facilitators; Tawhid-Based Interactive Upbringing; Realization of Ṭayyibah Life (Pure Life).
Conclusion: This research enhances theoretical understanding of religious identity formation contexts in adolescents while providing faith-oriented families with practical guidelines rooted in parenting styles. The model establishes an operational framework for youth education by elucidating the pivotal role of religiously responsible parenting styles.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Identity
  • Parenting
  • Religiosity
  • Adolescent Girls
توتونچی، بهاره. رضائیان، حمید (1398). پیش‌بینی هویت دینی فرزندان بر اساس الگوهای تعاملی خانواده، دینداری والدین و تفکر انتقادی نوجوان، نشریه مطالعات زن و خانواده، 7(3)، 109-128 حاجیهاشم، فاطمه؛ پاکسرشت، الهه؛ اسمعیلی، آزاده؛ محمدکاظمی، زهرا (1403). نقش‌های مؤثر والدینی در گرایش نوجوانان دختر به حجاب اسلامی. فصلنامه فرهنگی- تربیتی زنان و خانواده، 19 (68)، 11-37. حقانی زمیدانی، مجتبی؛ حقپرست، سیده لیلا؛ اسمعیلی، معصومه؛ عظیمی، علی (1403). شکل‌گیری هویت و الگوبرداری از افراد شاخص در نوجوانان دختر: یک مطالعه پدیدارشناختی. فصلنامه فرهنگی- تربیتی زنان و خانواده، 19 (66)، 225-267. حکمت پور، مریم و صالحی امیری، سیدرضا (1391). بررسی تأثیر نقش خانواده در حفظ هویت ملی و دینی جوانان (مطالعه موردی منطقه 1 و 5 شهر تهران). مدیریت فرهنگی، 6(18)، 49-59. خامنه‌اى، على (1388). سایه‌سار ولایت (منشور مطالبات مقام معظم رهبرى از دانشگاه و دانشگاهیان)، ج 6، ص 25 (با اندکی ویرایش)، قم، دفتر نشر معارف، چاپ اول. خلیلی ارجقی، بتول (1395) بررسی نقش وراثتی و تربیت فرزندان در قرآن و فقه شیعه و تأثیر آن در تربیت دینی خانواده در شهرستان مشکین‌شهر، پایان نامه منتشر شده کارشناسی ارشد دانشگاه آزاد اسلامی واحد مشکین‌شهر، دانشکده الهیات و معارف اسلامی، گروه فقه و مبانی حقوق اسلامی. خمینی، روح الله (1379). صحیفه امام، ج 17، ص 237، مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی (ره)، چاپ اول. خوش‌چهره، مریم (1400). رابطه سبک‌های فرزندپروری ادراک‌شده با پایبندی به تعالیم دینی: نقش میانجی سبک‌های هویت در نوجوانان دختر. پایان‌نامه منتشرشده کارشناسی ارشد. دانشگاه فردوسی مشهد، دانشکده علوم تربیتی و روانشناسی، گروه روانشناسی تربیتی و مشاوره. دلبند، مهدی؛ نیکونهاد، ایوب (1404). شناسایی و تحلیل پیشران‌های تأثیرگذار بر آینده هویت دینی در جامعه ایرانی. آینده‌پژوهی انقلاب اسلامی، 6 (1)، 103-127. دلشاد تهرانی، مصطفی؛ واعظی، رضا؛ خان محمدی، هادی (1393). الگوی مشارکت شهروندی در مدیریت دولتی مبتنی بر تعالیم نه البالغه. مدیریت سازمان‌های دولتی. 3(2)7. سلطان محمدی، عطیه؛ پورسید آقایی، زهرا سادات (1402). آسیب‌شناسی پدیدارشناسانه هویت جنسیتی دختران نوجوان در فضای مجازی. فرهنگ مشاوره و روان‌درمانی، 14(54)، 61-84. سلگی، محمد (1389). سنجش ابعاد و مؤلفه‌های هویت فردی و اجتماعی و تأثیر آن‌ها بر انسجام هویت ملی دانشجویان دانشگاه‌های تهران، به‌منظور ارائه یک مدل روابط ساختاری. رساله دکتری. دانشکده روان‌شناسی و علوم تربیتی. دانشگاه علامه طباطبایی. صمدی، معصومه (1401). بررسی علل آسیب‌پذیری نظام آموزشی در پرورش هویت دینی دانش آموزان. فصلنامه مطالعات ملی، 23(91), 33-54. صیاد شیرازی، مریم؛ نوری، ناعمه (1402). پیش‌بینی پایبندی دینی بر اساس سبک‌های هویت دانشجویان دختر: نقش میانجی ابعاد کارکرد خانواده. دستاوردهای روانشناسی بالینی، 9 (2)، 29-40. فیروزی، فرحناز؛ امامی، سعیده (1398). بررسی تأثیر رسانه بر شکل‌گیری هویت ملی در سنین کودکی و نوجوانی. سومین همایش ملی روانشناسی تعلیم و تربیت و سبک زندگی، دانشگاه پیام نور استان قزوین. قاسمی، حمیده و هاشمی، اسماعیل (1398). عنوان فارسی: الگوی ساختاری روابط بین ادراک از دینداری والدین و دینداری فرزندان با توجه به نقش میانجیگر سبک دلبستگی، ویژگی‌های شخصیتی و سبک فرزندپروری مطالعات اسلامی زنان و خانواده، 6(11)، 7-24. ماهروزاده، طیبه (1392). جهانی‌شدن و هویت‌یابی دینی نوجوانان. تربیت اسلامی، 8(16)، 139-162. موسوی، سیده فاطمه؛ روشنی، شهره (1403). مطالعۀ نگرش‌های والدگری متمرکز، اهداف و کمال‌گرایی والدینی در پدران و مادران خانواده‌های ایرانی. فرهنگ مشاوره و روان‌درمانی، 15 (57)، 29-57. نیک منش، زهرا (1390). عوامل مؤثر بر دینداری نوجوانان: تربیتی، روان‌شناختی و اجتماعی. فصلنامه تعلیم و تربیت،108(66-47) وبر، ماکس (1398). مفاهیم اساسی جامعه‌شناسی. تهران: نشر مرکز