نوع مقاله : مقاله علمی - پژوهشی
نویسندگان
1
دانشجوی دکتری مشاوره دانشگاه آزاد اسلامی واحد علوم تحقیقات تهران
2
استاد مرکز تحقیقات علوم رفتاری دانشگاه علوم پزشکی بقیه الله (عج) تهران
3
استادیار گروه مشاوره دانشگاه علامه طباطبائی تهران
4
دانشیار گروه مشاوره دانشگاه علامه طباطبائی تهران
چکیده
هدف از مطالعه حاضر شناسایی فرایند و روشهای «مراقبت» در خانواده برای پیشگیری از بحرانهای آن بود که با رویکرد کیفی و روش دادهبنیاد انجام شد. جامعه پژوهش، خانوادههای ساکن شهر تهران در سال 1402 و شامل خانوادههای سالم و درگیر بحران بود که با روش نمونهگیری هدفمند، انتخاب و تا رسیدن به اشباع نظری در نهایت، 21 خانواده سالم و 18خانواده درگیر حداقل یکی از بحرانها (اعتیاد، خشونت و خیانت) مورد مصاحبه نیمهساختاریافته قرارگرفتند. دادهها با استفاده از روش استراوس و کوربین تحلیل شدند که یافتههای مرحله کدگذاری، 84 کد باز، 9 کد محوری و 3 کد انتخابی بود. بر این اساس، فرایند مراقبت در خانواده، عبارت بود از محافظت، تأمین نیاز و هدایت و روشهای بهکارگیری مراقبت (که مورد استفادهی خانوادههای سالم و یا فقدان آن در خانوادهی درگیر بحران، محسوس و عامل ایجاد بحران بود) شامل پیشگیری از آسیب، رعایت حدود و مرزها، آمادگی برای شرایط دشوار، مودت و رحمت، رسیدگی به امور خانواده، همراهی و همکاری، حمایت معنوی و کمک به رشد خانواده بود. نتایج نشان داد «مراقبت»، مبتنی بر بافت فرهنگ اسلامی ایرانی، فرایندی است که شامل حرکت آگاهانهی مستمر اعضای خانواده جهت محافظت، تأمین نیاز و هدایت خانواده است و ثمره و پیامد آن، پیشگیری از آسیب، استقرار امنیت، آرامش و رضایت در خانواده است. بنابراین، مجموعه عوامل مرتبط با فرایند و روشهای مراقبت در خانواده، عوامل محوری هستند که ضروری است در مداخلات پیشگیرانه، تشخیص و مداخله در خانواده مورد توجه قرار گیرد.
کلیدواژهها
موضوعات
عنوان مقاله [English]
The process and methods of "care" in the family: a way to prevent Family crises based on cultural context
نویسندگان [English]
-
Azam Kalaee
1
-
Khodabakhsh Ahmadi,
2
-
javad Khodadadi Sangdeh
3
-
Ebrahim Naeimi
4
1
Phd student in consulting, Science and Research Unit, Islamic Azad University, Tehran, Iran
2
Corresponding Author: Professor of Behavioral Sciences Research Center, Baqiyatullah University of
Medical Sciences, Tehran, Iran.
3
Assistant Professor of Counseling Department, Allameh Tabatabai University, Tehran, Iran.
4
Associate Professor of Counseling Department, Allameh Tabatabai University (RA), Tehran, Iran
چکیده [English]
The purpose of this study was to identify the process and methods of "care" in the family to prevent its crises, which was done with a qualitative approach and data base method. The research community consisted of families living in Tehran in 1402 and included healthy families and families involved in crisis, and 21 healthy families and 18 families involved in at least one of the crises (addiction, violence and betrayal) were interviewed in a semi-structured manner using the purposeful sampling method. The data were analyzed using the Strauss and Corbin method, and the findings of the coding stage were 84 open codes, 9 central codes, and 3 selective codes. The care process in the family consisted of protection, provision and guidance, and some methods of applying care, including preventing harm, respecting limits and boundaries, problem solving, kindness and mercy, handling family affairs, companionship and cooperation, spiritual support and helping It was the growth of the family. The results showed that care is a process that includes the continuous conscious movement of family members to protect, provide and guide the family, and its fruit and consequence is the prevention of harm, the establishment of security, peace in the family.
کلیدواژهها [English]
-
Care
-
Prevention
-
Family crises
-
Grounded theory
-
cultural context
قرآن کریم آقابراری، مریم؛ دهقان نیری، ناهید و وروانی فراهانی، عباس. (۱۳۹۷). درک از مراقبت بیهوده: یک مطالعه کیفی، حیات، ۲۴ (۴)، 381-404. آقایی زاده ترابی، زینب؛ اهلزاده، فهیمه؛ طهمورثی، عاطفه و مرصادی، زینب. (1401). جایگاه صبر در استحکام بنیان خانواده، از منظر آموزههای اسلامی و روانشناسی، هفتمین کنفرانس ملی نوآوری و تحقیق در مدیریت، روانشناسی و آموزشوپرورش، تهران. https://civilica.com/doc/1657495 ابراهیمی، سیروان؛ گودرزی، امید و عیسینژاد، محمود. (1398). اثربخشی مشاوره پیش از ازدواج با برنامه مراقبت «CARE» بر انتظارات زناشویی و باورهای ارتباطی افراد در شرف ازدواج. مشاوره و رواندرمانی خانواده، 9 (1)، 217-236. doi.org/10.34785/J015.2019.023 احمدی، خدابخش. (1402). کنترل بیتابی در شرایط بحرانی: روشی برای رشد صبر. فصلنامه علمی تربیت اسلامی، 18(44), 47-69. doi 10.30471/edu.2023.8802.2640 احمدی، خدابخش. (1397). سلسله تک نگاشتهای الگوی اسلامی ایرانی پیشرفت، مؤلفههای تحکیم و تعالی خانواده در الگوی اسلامی ایرانی پیشرفت، تهران، مرکز الگوی اسلامی ایرانی پیشرفت، انتشارات الگوی پیشرفت. اسماعیلی، مریم؛ چراغی، محمدعلی؛ شهبازی صیقلده، شیرین و سیلانی، خاطره. (1401). طراحی و روانسنجی پرسشنامه مراقبت بیمار محور در بخشهای مراقبت ویژه قلبی. پژوهش پرستاری، 17(2)، 74-84. https://sid.ir/paper/1009330/fa افشاری، افروز و میرمحمدی، محبوبه. (1398). «نقش علائم روانشناختی، سبکهای دلبستگی و تنظیم هیجان شناختی مادران در پیشبینی شاخصهای تنسنجی کودکان»، روانشناسی سلامت، 8 (2)، 30، 68-54. https://sid.ir/paper/227349/fa باقری، پرویز؛ رضوان طلب، محمدرضا و زرگوش نسب، عبدالجبار. (1398). «کاربستهای تربیتی اصل هشتم قانون اساسی و نقش آن در پیشگیری از وقوع جرم با رویکردی به قرآن و حدیث»، آموزههای تربیتی در قرآن و حدیث، 5 (1)، 60-43. doi: 10.22034/iued.2020.112073.1560 پورابراهیمی تیسه، سحر؛ نوروزی، فرحناز؛ اخلاصی کزج، کامل؛ پورصادق لیمویی، حامد. (1398). دوران نوجوانی و نقش خانواده در پیشگیری از اعتیاد فرزندان به مصرف مواد مخدر. فصلنامه علمی دانش انتظامی گیلان، 8 (30)، 99-119. جوکار، محبوبه. (1392). الگوی تقویت حیا در سبک زندگی اسلامی. نشریه معرفت، 186(3)، 71-86. جویباری، لیلا؛ رحیمیان، شیما؛ کلانتری، سهیلا و هلاکو، سولماز. (۱۳۹۹). مراقبت پرستاری از دریچه تئوری مراقبت انسانی در یک زن مبتلا به سرطان پستان: یک مطالعه موردی مراقبتی. فصلنامه پرستاری، مامایی و پیراپزشکی، ۶ (۱)، 1-13. http://sjnmp.muk.ac.ir/article-1-298-fa.html چراغی کوتیانی، اسماعیل. (1388). رویکرد اسلام به چهار کارکرد مهم خانواده. معرفت، 139، 35 – 54. حسنزاده، صالح. (1392). عوامل تحکیم خانواده در فرهنگ اسلامی. پژوهشنامه معارف قرآنی، پیاپی 15. حیدری، عباس و صالحیان، مریم. (۱۳۹۳). مفهوم مراقبت: مرور ترکیبی. مجله پرستاری و مامایی، ۱۲ (۲)، 129-135. خدادادی سنگده، جواد. (1393). شناسایی و سنجش شاخصهای سلامت خانواده و ارائه مدل خانواده سالم مبتنی بر بافت فرهنگی و اجتماعی. رساله دکتری مشاوره. دانشگاه خوارزمی. داودی، سعید. (1402). کاربست قاعدة حریم حمی در مراقبت از کانون خانواده (با تأکید برعوامل برون خانوادگی). حقوق اسلامی،20(78), 83-107. رضاپور فریدیان، ریحانه؛ فلاح زاده، هاجر؛ سیدموسوی، پریساسادات و پناغی، لیلی. (1397). «نقش میانجی ابعاد مراقبت در رابطه میان ابعاد دلبستگی و رضایت جنسی زوجین در چرخههای زندگی خانواده»، مشاوره و رواندرمانی خانواده، 8 (2) 26، 215-241. doi: 10.22034/fcp.2019.61024 سادات حسینی، اکرم السادات؛ خسروپناه، عبدالحسین؛ نگارنده، رضا. (1393). تبیین مفهوم مراقبت در متون اسلامی و تفاوت آن با مفهوم مراقبت در تئوریهای مراقبتی پرستاری. پژوهش پرستاری، 9(3) (پیاپی 34)، 48-61. سراقی، همایون؛ منیرپور، نادر؛ احمدی، محمدرضا و حسنآبادی، حمیدرضا. (1394). «مادر از نگاه اسلام و روانشناسی و تعیین مولفههای نقش مادری بر اساس متون دینی»، پژوهشنامه اسلامی زنان و خانواده، 3 (4)، 34-13. https://sid.ir/paper/255081/fa شفیعی، سمیه سادات. (1400). پرستاری از مجروحان در جنگ تحمیلی: تحلیل اجتماعی اخلاق مراقبت زنانه. مطالعات راهبردی زنان، 24(94)، 27-50. شیخی فینی، نسیم؛ سلیمی بجستانی، حسین؛ نعیمی، ابراهیم. (1399). عوامل مؤثر بر حفظ تعهد زناشویی در دورههای فشار اقتصادی از دیدگاه زنان متأهل. رویش روان شناسی، ۹ (۸)، 175-186. عاطفیفر، حمیدرضا؛ اقاجانی، مرساء، حسین؛ محسنی تبریزی، علیرضا. (1400). واکاوی راهبردها و شیوههای مراقبتی و پیشگیرانهی خانوادهمحور در مواجهه با رفتارهای پرخطر. مطالعات جامعه شناسی، 13(59)، 135-160. غفاری، سمیه و محمدی، فرحناز. (1390). تجزیه وتحلیل مفهوم مراقبت پرستاری. دانشگاه علوم پزشکی مازندران، (نامه دانشگاه)، 21(1)(ویژه نامه)، 164-153. فارسی، زهرا و صلصالی، مهوش. (1386). «مفهوم مراقبت و متاپارادایم های پرستاری در اسلام»، طب و تزکیه، 16، 4، 3، 21-8. https://sid.ir/paper/34370/fa فلاح زاده، هاجر؛ رضاپورفریدیان، ریحانه؛ مصطفی، وفا. (2019). پیشبینی ابعاد مراقبتگری مردان متأهل بر اساس مؤلفههای هوش هیجانی با میانجیگری عزتنفس. روانشناسی معاصر، دوفصلنامه انجمن روانشناسی ایران، 13(2)، 109-120. قائدی، یحیی. (1395). مبانی نظری فلسفه برای کودکان. تهران: انتشارات مرآت. قربانی فاطمه، ناوی پور حسن، معماریان، ربابه. (۱۴۰۱). بررسی تأثیر اجرای برنامه مراقبت خانوادهمحور بر خستگی و افسردگی دختران نوجوان مبتلا به آنمی فقر آهن. طلوع بهداشت، ۲۱ (۵)، 1-20. URL: http://tbj.ssu.ac.ir/article-۱-۳۳۵۵-fa.html کرمی، محمدتقی و محسن اخباری. (۱۳۹۶). جنسیت و اخلاق مراقبت در فلسفهی اخلاق فمینیستی. زن در توسعه و سیاست (پژوهش زنان)، 15(1)، 45-62. https://sid.ir/paper/55526/fa کلائی، اعظم؛ احمدی نوده، خدابخش؛ خدادادی سنگده، جواد؛ و نعیمی، ابراهیم. (1402). مفهومسازی کاربردی «مراقبت» در پیشگیری از بحرانهای خانواده: مروری سیستماتیک. فصلنامه فرهنگی- تربیتی زنان و خانواده، 19(68)، 11-44. کلائی، اعظم؛ خدادادی سنگده، جواد و گوهریپور، مرتضی. (1397). «شناسایی بسترهای فرهنگی اجتماعی شکلدهنده رضایت از ازدواج»، دو فصلنامه روانشناسی فرهنگی، 2(1)، 79-99. https://sid.ir/paper/268835/fa محمدی شاه بلاغی، فرحناز، دباغی، فاطمه و یادآورنیک روش، منصوره. (1387). عوامل تسهیل گر و ممانعتکننده فرآیند مراقبت سالمندان آسیبپذیر در خانواده: مطالعه کیفی. نشریه پرستاری ایران، 21(55)، 55-65. ملک آسا، مریم؛ سیدموسوی، پریساسادات؛ صادقی، منصوره السادات و فلاحت پیشه، مریم. (1396). «نقش الگوهای تعاملی و رفتارهای مراقبتی در پیش بینی تعهد زناشویی»، اندیشه و رفتار در روانشناسی بالینی (اندیشه و رفتار)، 11 (44)، 27-36. https://sid.ir/paper/172034/fa موسوی، سمیه السادات و آذربایجانی، مسعود. (1400). بررسی چالش میان اخلاق مراقبت و بیطرفی اخلاقی در روابط والدین و فرزندان از منظر اسلامی. فصلنامه علمی - پژوهشی اسلام و علوم اجتماعی، 13(26)، 55-78. doi: 10.30471/soci.2021.5782.1414 doi: 10.30465/crtls.2019.3961 هراتیان، عباس علی؛ جان بزرگی، مسعود؛ سالاریفر، محمدرضا، رسولزاده طباطبایی، سیدکاظم. (1399). شناسایی عوامل ثبات زناشویی در جامعه ایرانی- اسلامی: رویکرد فراترکیب، پژوهشنامه اسلامی زنان و خانواده، 8 (3)، 75-94.