فرهنگ مشاوره و روان درمانی

شماره جاری

بر اساس شماره‌های نشریه

بر اساس نویسندگان

بر اساس موضوعات

نمایه نویسندگان

نمایه کلیدواژه ها

درباره نشریه

اهداف و چشم انداز

اعضای هیات تحریریه

اصول اخلاقی انتشار مقاله

بانک ها و نمایه نامه ها

پیوندهای مفید

پرسش‌های متداول

فرایند پذیرش مقالات

اطلاعات آماری نشریه

اخبار و اعلانات

فرایند و روش‌های «مراقبت» در خانواده: شیوه‌ای در پیشگیری از بحران‌های خانواده مبتنی بر بافت فرهنگی

نوع مقاله : مقاله علمی - پژوهشی

نویسندگان

1 دانشجوی دکتری مشاوره دانشگاه آزاد اسلامی واحد علوم تحقیقات تهران

2 استاد مرکز تحقیقات علوم رفتاری دانشگاه علوم پزشکی بقیه الله (عج) تهران

3 استادیار گروه مشاوره دانشگاه علامه طباطبائی تهران

4 دانشیار گروه مشاوره دانشگاه علامه طباطبائی تهران

چکیده

هدف از مطالعه حاضر شناسایی فرایند و روش‌های «مراقبت» در خانواده‌ برای پیشگیری از بحران‌های آن بود که با رویکرد کیفی و روش داده‌بنیاد انجام شد. جامعه پژوهش، خانواده‌های ساکن شهر تهران در سال 1402 و شامل خانواده‌های سالم و درگیر بحران بود که با روش نمونه‌گیری هدفمند، انتخاب و تا رسیدن به اشباع نظری در نهایت، 21 خانواده سالم و 18خانواده درگیر حداقل یکی از بحران‌ها (اعتیاد، خشونت و خیانت) مورد مصاحبه نیمه‌ساختاریافته قرارگرفتند. داده‌ها با استفاده از روش استراوس و کوربین تحلیل شدند که یافته‌های مرحله کدگذاری، 84 کد باز، 9 کد محوری و 3 کد انتخابی بود. بر این اساس، فرایند مراقبت در خانواده، عبارت بود از محافظت، تأمین نیاز و هدایت و روش‌های به‌کارگیری مراقبت (که مورد استفاده‌ی خانواده‌های سالم و یا فقدان آن در خانواده‌ی درگیر بحران، محسوس و عامل ایجاد بحران بود) شامل پیشگیری از آسیب، رعایت حدود و مرزها، آمادگی برای شرایط دشوار، مودت و رحمت، رسیدگی به امور خانواده، همراهی و همکاری، حمایت معنوی و کمک به رشد خانواده بود. نتایج نشان داد «مراقبت»، مبتنی بر بافت فرهنگ اسلامی ایرانی، فرایندی است که شامل حرکت آگاهانه‌ی مستمر اعضای خانواده جهت محافظت، تأمین نیاز و هدایت خانواده است و ثمره و پیامد آن، پیشگیری از آسیب، استقرار امنیت، آرامش و رضایت در خانواده است. بنابراین، مجموعه عوامل مرتبط با فرایند و روش‌های مراقبت در خانواده، عوامل محوری هستند که ضروری است در مداخلات پیشگیرانه، تشخیص و مداخله در خانواده مورد توجه قرار گیرد.

کلیدواژه‌ها

موضوعات

عنوان مقاله [English]

The process and methods of "care" in the family: a way to prevent Family crises based on cultural context

نویسندگان [English]

  • Azam Kalaee 1
  • Khodabakhsh Ahmadi, 2
  • javad Khodadadi Sangdeh 3
  • Ebrahim Naeimi 4

1 Phd student in consulting, Science and Research Unit, Islamic Azad University, Tehran, Iran

2 Corresponding Author: Professor of Behavioral Sciences Research Center, Baqiyatullah University of Medical Sciences, Tehran, Iran.

3 Assistant Professor of Counseling Department, Allameh Tabatabai University, Tehran, Iran.

4 Associate Professor of Counseling Department, Allameh Tabatabai University (RA), Tehran, Iran

چکیده [English]

The purpose of this study was to identify the process and methods of "care" in the family to prevent its crises, which was done with a qualitative approach and data base method. The research community consisted of families living in Tehran in 1402 and included healthy families and families involved in crisis, and 21 healthy families and 18 families involved in at least one of the crises (addiction, violence and betrayal) were interviewed in a semi-structured manner using the purposeful sampling method. The data were analyzed using the Strauss and Corbin method, and the findings of the coding stage were 84 open codes, 9 central codes, and 3 selective codes. The care process in the family consisted of protection, provision and guidance, and some methods of applying care, including preventing harm, respecting limits and boundaries, problem solving, kindness and mercy, handling family affairs, companionship and cooperation, spiritual support and helping It was the growth of the family. The results showed that care is a process that includes the continuous conscious movement of family members to protect, provide and guide the family, and its fruit and consequence is the prevention of harm, the establishment of security, peace in the family.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Care
  • Prevention
  • Family crises
  • Grounded theory
  • cultural context
مراجع
قرآن کریم
آقابراری، مریم؛ دهقان نیری، ناهید و وروانی فراهانی، عباس. (۱۳۹۷). درک از مراقبت بیهوده: یک مطالعه کیفی، حیات، ۲۴ (۴)، 381-404.
آقایی زاده ترابی، زینب؛ اهل‌زاده، فهیمه؛ طهمورثی، عاطفه و مرصادی، زینب. (1401). جایگاه صبر در استحکام بنیان خانواده، از منظر آموزه‌های اسلامی و روانشناسی، هفتمین کنفرانس ملی نوآوری و تحقیق در مدیریت، روانشناسی و آموزش‌وپرورش، تهران. https://civilica.com/doc/1657495
ابراهیمی، سیروان؛ گودرزی، امید و عیسی‌نژاد، محمود. (1398). اثربخشی مشاوره پیش از ازدواج با برنامه مراقبت «CARE» بر انتظارات زناشویی و باورهای ارتباطی افراد در شرف ازدواج. مشاوره و روان‌درمانی خانواده، 9 (1)، 217-236. doi.org/10.34785/J015.2019.023
احمدی، خدابخش. (1402). کنترل بی‎تابی در شرایط بحرانی: روشی برای رشد صبر. فصلنامه علمی تربیت اسلامی، 18(44), 47-69. doi 10.30471/edu.2023.8802.2640
احمدی، خدابخش. (1397). سلسله تک نگاشت‌های الگوی اسلامی ایرانی پیشرفت، مؤلفه‌های تحکیم و تعالی خانواده در الگوی اسلامی ایرانی پیشرفت، تهران، مرکز الگوی اسلامی ایرانی پیشرفت، انتشارات الگوی پیشرفت.
اسماعیلی، مریم؛ چراغی، محمدعلی؛ شهبازی صیقلده، شیرین و سیلانی، خاطره. (1401). طراحی و روان‌سنجی پرسشنامه مراقبت بیمار محور در بخش‌های مراقبت ویژه قلبی. پژوهش پرستاری، 17(2)، 74-84. https://sid.ir/paper/1009330/fa
افشاری، افروز و میرمحمدی، محبوبه. (1398). «نقش علائم روان‌شناختی، سبک‌های دلبستگی و تنظیم هیجان شناختی مادران در پیش‌بینی شاخص‌های تن‌سنجی کودکان»، روانشناسی سلامت، 8 (2)، 30، 68-54. https://sid.ir/paper/227349/fa
باقری، پرویز؛ رضوان طلب، محمدرضا و زرگوش نسب، عبدالجبار. (1398). «کاربست‌های تربیتی اصل هشتم قانون اساسی و نقش آن در پیشگیری از وقوع جرم با رویکردی به قرآن و حدیث»، آموزه‌های تربیتی در قرآن و حدیث، 5 (1)، 60-43. doi: 10.22034/iued.2020.112073.1560
پورابراهیمی تیسه، سحر؛ نوروزی، فرحناز؛ اخلاصی کزج، کامل؛ پورصادق لیمویی، حامد. (1398). دوران نوجوانی و نقش خانواده در پیشگیری از اعتیاد فرزندان به مصرف مواد مخدر. فصلنامه علمی دانش انتظامی گیلان، 8 (30)، 99-119.
جوکار، محبوبه. (1392). الگوی تقویت حیا در سبک زندگی اسلامی. نشریه معرفت، 186(3)، 71-86.
جویباری، لیلا؛ رحیمیان، شیما؛ کلانتری، سهیلا و هلاکو، سولماز. (۱۳۹۹). مراقبت پرستاری از دریچه تئوری مراقبت انسانی در یک زن مبتلا به سرطان پستان: یک مطالعه موردی مراقبتی. فصلنامه پرستاری، مامایی و پیراپزشکی، ۶ (۱)، 1-13. http://sjnmp.muk.ac.ir/article-1-298-fa.html
چراغی کوتیانی، اسماعیل. (1388). رویکرد اسلام به چهار کارکرد مهم خانواده. معرفت، 139، 35 – 54.
حسن‌زاده، صالح. (1392). عوامل تحکیم خانواده در فرهنگ اسلامی. پژوهشنامه معارف قرآنی، پیاپی 15.
حیدری، عباس و صالحیان، مریم. (۱۳۹۳). مفهوم مراقبت: مرور ترکیبی. مجله پرستاری و مامایی، ۱۲ (۲)، 129-135.
خدادادی سنگده، جواد. (1393). شناسایی و سنجش شاخص‌های سلامت خانواده و ارائه مدل خانواده سالم مبتنی بر بافت فرهنگی و اجتماعی. رساله دکتری مشاوره. دانشگاه خوارزمی.
داودی، سعید. (1402). کاربست‌ قاعدة حریم حمی در مراقبت از کانون خانواده (با تأکید برعوامل برون خانوادگی). حقوق اسلامی،20(78), 83-107.
رضاپور فریدیان، ریحانه؛ فلاح زاده، هاجر؛ سیدموسوی، پریساسادات و پناغی، لیلی. (1397). «نقش میانجی ابعاد مراقبت در رابطه میان ابعاد دل‌بستگی و رضایت جنسی زوجین در چرخه‌های زندگی خانواده»، مشاوره و روان‌درمانی خانواده، 8 (2) 26، 215-241. doi: 10.22034/fcp.2019.61024
سادات حسینی، اکرم السادات؛ خسروپناه، عبدالحسین؛ نگارنده، رضا. (1393). تبیین مفهوم مراقبت در متون اسلامی و تفاوت آن با مفهوم مراقبت در تئوری‌های مراقبتی پرستاری. پژوهش پرستاری، 9(3) (پیاپی 34)، 48-61.
سراقی، همایون؛ منیرپور، نادر؛ احمدی، محمدرضا و حسن‌آبادی، حمیدرضا. (1394). «مادر از نگاه اسلام و روان‌شناسی و تعیین مولفه‌های نقش مادری بر اساس متون دینی»، پژوهشنامه اسلامی زنان و خانواده، 3 (4)، 34-13. https://sid.ir/paper/255081/fa
شفیعی، سمیه سادات. (1400). پرستاری از مجروحان در جنگ تحمیلی: تحلیل اجتماعی اخلاق مراقبت زنانه. مطالعات راهبردی زنان، 24(94)، 27-50.
شیخی فینی، نسیم؛ سلیمی بجستانی، حسین؛ نعیمی، ابراهیم. (1399). عوامل مؤثر بر حفظ تعهد زناشویی در دوره‌های‌ فشار اقتصادی از دیدگاه زنان متأهل. رویش روان شناسی، ۹ (۸)، 175-186.
عاطفی‌فر، حمیدرضا؛ اقاجانی، مرساء، حسین؛ محسنی تبریزی، علیرضا. (1400). واکاوی راهبردها و شیوه‌های مراقبتی و پیشگیرانه‌ی خانواده‌محور در مواجهه با رفتارهای پرخطر. مطالعات جامعه شناسی، 13(59)، 135-160.
غفاری، سمیه و محمدی، فرحناز. (1390). تجزیه وتحلیل مفهوم مراقبت پرستاری. دانشگاه علوم پزشکی مازندران، (نامه دانشگاه)، 21(1)(ویژه نامه)، 164-153.
فارسی، زهرا و صلصالی، مهوش. (1386). «مفهوم مراقبت و متاپارادایم های پرستاری در اسلام»، طب و تزکیه، 16، 4، 3، 21-8. https://sid.ir/paper/34370/fa
فلاح زاده، هاجر؛ رضاپورفریدیان، ریحانه؛ مصطفی، وفا. (2019). پیش‌بینی ابعاد مراقبت‌گری مردان متأهل بر اساس مؤلفه‌های هوش هیجانی با میانجی‌گری عزت‌نفس. روانشناسی معاصر، دوفصلنامه انجمن روانشناسی ایران، 13(2)، 109-120.
قائدی، یحیی. (1395). مبانی نظری فلسفه برای کودکان. تهران: انتشارات مرآت.
 قربانی فاطمه، ناوی پور حسن، معماریان، ربابه. (۱۴۰۱). بررسی تأثیر اجرای برنامه مراقبت خانواده‌محور بر خستگی و افسردگی دختران نوجوان مبتلا به آنمی فقر آهن. طلوع بهداشت، ۲۱ (۵)، 1-20. URL: http://tbj.ssu.ac.ir/article-۱-۳۳۵۵-fa.html
کرمی، محمدتقی و محسن اخباری. (۱۳۹۶). جنسیت و اخلاق مراقبت در فلسفه‌ی اخلاق فمینیستی. زن در توسعه و سیاست (پژوهش زنان)، 15(1)، 45-62. https://sid.ir/paper/55526/fa
کلائی، اعظم؛ احمدی نوده، خدابخش؛ خدادادی سنگده، جواد؛ و نعیمی، ابراهیم. (1402). مفهوم‌سازی کاربردی «مراقبت» در پیشگیری از بحران‌های خانواده: مروری سیستماتیک. فصلنامه فرهنگی- تربیتی زنان و خانواده، 19(68)، 11-44.
کلائی، اعظم؛ خدادادی سنگده، جواد و گوهری‌پور، مرتضی. (1397). «شناسایی بسترهای فرهنگی اجتماعی شکل‌دهنده رضایت از ازدواج»، دو فصلنامه روان‌شناسی فرهنگی، 2(1)، 79-99. https://sid.ir/paper/268835/fa
محمدی شاه بلاغی، فرحناز، دباغی، فاطمه و یادآورنیک روش، منصوره. (1387). عوامل تسهیل گر و ممانعت‌کننده فرآیند مراقبت سالمندان آسیب‌پذیر در خانواده: مطالعه کیفی. نشریه پرستاری ایران، 21(55)، 55-65.
ملک آسا، مریم؛ سیدموسوی، پریساسادات؛ صادقی، منصوره السادات و فلاحت پیشه، مریم. (1396). «نقش الگوهای تعاملی و رفتارهای مراقبتی در پیش بینی تعهد زناشویی»، اندیشه و رفتار در روانشناسی بالینی (اندیشه و رفتار)، 11 (44)، 27-36. https://sid.ir/paper/172034/fa
موسوی، سمیه السادات و آذربایجانی، مسعود. (1400). بررسی چالش میان اخلاق مراقبت و بی‌طرفی اخلاقی در روابط والدین و فرزندان از منظر اسلامی. فصلنامه علمی - پژوهشی اسلام و علوم اجتماعی، 13(26)، 55-78. doi: 10.30471/soci.2021.5782.1414
doi: 10.30465/crtls.2019.3961
هراتیان، عباس علی؛ جان بزرگی، مسعود؛ سالاری‌فر، محمدرضا، رسول‌زاده طباطبایی، سیدکاظم. (1399). شناسایی عوامل ثبات زناشویی در جامعه ایرانی- اسلامی: رویکرد فراترکیب، پژوهش‌نامه اسلامی زنان و خانواده، 8 (3)، 75-94.
 
References
Athanasiou, M., & Clark, J. Y. (2009). A Bayesian network model for the diagnosis of the caring procedure for wheelchair users with spinal injury. Computer Methods and Programs in Biomedicine, 95(2), 44–54. https://doi.org/10.1016/j.cmpb.2009.02.018
Andruske, C. L., & O’Connor, D. (2020). Family care across diverse cultures: Re-envisioning using a transnational lens. Journal of Aging Studies, 55, 100892. https://doi.org/10.1016/j.jaging.2020.100892
Bolderston, A., Lewis, D., & Chai, M. J. (2010). The concept of caring: Perceptions of radiation therapists. Radiography, 16(3), 198-208.
Bowen, M. (1978). Family therapy in clinical practice. New York: Aronson.
Car, A. (2006). Family therapy: Concept, process and practice. London: Wiley.
Davis, A. (2011). Caring and caring ethic for the 21st century: What we know; What we need to ask. Col·legi Oficial d’Infermeria de Barcelona. Available from URL http://www.coib.org/uploadsBO/noticia.
Donovan, R., Williams, A., Stajduhar, K., Brazil, K., & Marshall, D. (2011). The influence of culture on home-based family caregiving at end-of-life: A case study of Dutch reformed family caregivers in Ontario, Canada. Social Science & Medicine, 72(3), 338-346. ISSN 0277-9536.
Eggers, T., Grages, C., & Pfau-Effinger, B. (2024). New forms of family care in cultural and institutional contexts: Introduction to the Special Collection. Journal of Family Research, 36, 58-65. https://doi.org/10.20377/jfr-1018
Feeney, B. C., & Collins, N. L. (2003). Motivations for caregiving in adult intimate relationships: Influences on caregiving behavior and relationship functioning. Personality and Social Psychology Bulletin, 29(8), 950-968.
Fleek, S. (1980). Family functioning and family pathology. Psychiatric Annals, 10, 46-54.
Fornier, E., & Jounas, W. (2014). Mental Hygiene. New Delhi: Allied Publishers.
Goode, G. S., Bailey-Tarbett, L. K., & MacGillivray, L. (2025). Who cares for teachers? Operationalizing an ethic of care in professional development. Teaching and Teacher Education, 153, 104803.
Goldenberg, I., & Goldenberg, H. (2000). Family therapy: An overview. Brooks/Cole.
Guba, E. G., & Lincoln, Y. S. (1989). Fourth generation evaluation. Newbury Park, CA: Sage.
Ingram, J. R. (2010). Money stories of successful long-term married couples. ProQuest Dissertations and Theses, Texas Woman’s University.
Jackson, J. D. S., Cotton, S. E., Wirta, S. B., Proenca, C. C., Zhang, M., Lahoz, R., & Calado, F. J. (2018). Burden of heart failure on caregivers in China: Results from a cross-sectional survey. Drug Design, Development and Therapy, 1669-1678. https://doi.org/10.2147/DDDT.S148970
Karaöz, S. (2005). Turkish nursing students’ perception of caring. Nurse Educ Today, 25(1), 31-40.
Kasapoğlu, F., & Yabanigül, A. (2018). Marital satisfaction and life satisfaction: The mediating effect of spirituality. Spiritual Psychology and Counseling, 3, 177–195.
Knight, B., Keane, N., Benea, D., & Stone, R. (2024). Values and the experience of family caregiving: Cultural values or shared family values? Ageing and Society, 44(1), 61-78. https://doi.org/10.1017/S0144686X2200006X
Mayeroff, M. (1971). On caring. Harper Collins Publishers.
Mazzotta, C. P. (2016). Biomedical approaches to care and their influence on point of care nurses: A scoping review. Journal of Nursing Education and Practice, 6(8), 93-101. https://doi.org/10.5430/jnep.v6n8p93
Minuchin, S. (1974). Families and family therapy. Cambridge, MA: Harvard University Press.
Mott, F. L., Kowalewski-Jones, L., & Menaghan, E. G. (2002). Paternal absence and child behavior: Does children’s gender make a difference? Journal of Marriage and the Family, 59, 103-118.
Movahed, M., Falamarzi, M., & Shoaa, S. (2023). Sociological study of the relationship between elderly care in the family and depression and anxiety among caregivers: Case study of women married elderly caregivers in Lar City. Journal of Women and Society, 13(52), 117-132.
Nichols, W. C. (1996). Treating people in families: An integrative framework. New York: Guilford Press.
Noddings, N. (2013). Caring: A relational approach to ethics and moral education (2nd ed.). University of California Press.
Pan, J. D., Ho, K. Y., Liu, H. L., Huang, J. Y., Zhang, X. L., Zeng, Q. M., & Ling, D. L. (2024). Implementation and effectiveness of a nurse navigation programme based on Noddings’ care theory in first-year undergraduate nursing students for professional identity and career planning: A quasi-experimental study. Nurse Education in Practice, 75, 103900.
Pharr, J. R., Dodge Francis, C., Terry, C., & Clark, M. C. (2014). Culture, caregiving, and health: Exploring the influence of culture on family caregiver experiences. International Scholarly Research Notices, 2014, 689826.
Rudolfsson, G., von Post, I., & Eriksson, K. (2007). The expression of caring within the perioperative dialogue: A hermeneutic study. International Journal of Nursing Studies, 44(6), 905-915. https://doi.org/10.1016/j.ijnurstu.2007.02.007
Sadat Hoseini, A., Sadat Alhani, F., Khosro-Panah, A. H., & Behjatpour, A. K. (2013). A concept analysis of nursing based on Islamic sources: Seeking remedy. International Journal of Nursing Knowledge, 24(3), 142-149.
Sadeghi, N., Hesami, S. A., Sadeghi, M., & Sadeghi, S. (2021). Nurses’ experiences of palliative care in the neonatal intensive care unit: A qualitative study. Avicenna Journal of Nursing and Midwifery Care, 29(4), 302-313.
Shaw, D. S., Winslow, E. M., & Flanagan, C. (2006). A prospective study of the effects of marital status and family relations on young children’s adjustment among African American and European American families. Child Development, 70, 792-755.
Turkel, M. C., Watson, J., & Giovannoni, J. (2018). Caring science or science of caring. Nursing Science Quarterly, 31(1), 66-71.
Vallejos Silva, N., & Cortés Rojas, C. (2024). Care practices and care ethics at school and in teaching during the COVID-19 pandemic. Teaching and Teacher Education, 141, 104498.
Wade, M., McLaughlin, K. A., Buzzell, G. A., Fox, N. A., Zeanah, C. H., & Nelson, C. A. (2023). Family-based care buffers the stress sensitizing effect of early deprivation on executive functioning difficulties in adolescence. Child Development.
Watson, J. (2006). Caring theory as an ethical guide to administrative and clinical practice. Nursing Administration Quarterly, 30(1), 48-53.
Watson, J. (2008). The philosophy and science of caring. R, editor. Colorado: University Press of Colorado.
Watson, J. (2012). Human caring sciences (1st ed.). Colorado: Jones & Bartlett Learning.
Wei, H., & Watson, J. (2019). International Journal of Nursing Sciences. Healthcare interprofessional team members’ perspectives on human caring: A directed content analysis study.
 ‌
 
‌ ‌استناد به این مقاله: کلائی، اعظم.، احمدی نوده، خدابخش.، خدادادی سنگده، جواد.، نعیمی، ابراهیم.. (1404). فرایند و روش‌های «مراقبت» در خانواده: شیوه‌ای در پیشگیری از بحران‌های خانواده مبتنی بر بافت فرهنگی، فصلنامه فرهنگ مشاوره و روان‌درمانی، 16(63)، 1-46. DOI: 10.22054/qccpc.2025.78750.3284
 Counseling Culture and Psychotherapy is licensed under a Creative Commons Attribution-NonCommercial 4.0 International License.
فرهنگ مشاوره و روان درمانی
دوره 16، شماره 63 - شماره پیاپی 63
مهر 1404
صفحه 1-46
فایل ها
هم رسانی
ارجاع به این مقاله
آمار