نوع مقاله : مقاله علمی - پژوهشی

نویسندگان

1 دانشجوی دکتری مشاوره دانشگاه آزاد اسلامی واحد علوم و تحقیقات تهران

2 دانشیار انستیتو روانپزشکی دانشگاه علوم پزشکی ایران

3 دانشیار گروه روانشناسی دانشگاه آزاد اسلامی واحد رودهن

4 دانشیار گروه روانشناسی دانشگاه آزاد اسلامی واحد تنکابن

چکیده

‌پژوهش‌حاضر با هدف تعیین اثر‌بخشی آموزش ذهن‌آگاهی مبتنی براستعاره‌های مثنوی معنوی بر بهبود ابعاد سرمایه روانشناختی در دانشجویان افسرده دختر صورت گرفت. ابتدا جهت استخراج استعاره های مثنوی معنوی، از تحلیل محتوای کیفی جهت دار (رهنمودی) و تحلیل محتوای کمی با نرم افزار MAXQDA استفاده شد. کدهای شناسایی شده به روش پایایی کدگزاران توسط 5 صاحبنظر روانشناس اعتبارسنجی شد که با درجه توافق 85/0 تایید شده و در پروتکل ذهن آگاهی جایگزین شدند. روش پژوهش از نوع نیمه‌آزمایشی با پیش‌آزمون- پس‌آزمون به همراه گروه‌کنترل و پیگیری یک ماهه بود. جامعه مورد مطالعه در این پژوهش شامل 195 نفر از دانشجویان دختر که در سال 98 دانشجوی رشته روانشناسی واحد چالوس بودند. 40 دانشجواز طریق روش نمونه گیری هدفمند که نمرات بالایی در پرسشنامه افسردگی بک کسب نمودندانتخاب شده و به گونه‌ی تصادفی در دو گروه آزمایشی و کنترل (هر گروه 20 نفر) جای گذاری شدند. محتوای جلسات درمان ذهن آگاهی مبتنی بر استعاره های مثنوی معنوی در 8 جلسه 90 دقیقه­ ای برای گروه آزمایش اجرا شد. تجزیه و تحلیل داده ها با نرم افزار22- SPSS و روش تحلیل واریانس مختلط انجام شد. نتایج حاصل از تحلیل آماری نشان داد بین میانگین ابعاد سرمایه روانشناختی(خودکارآمدی، امید، تاب آوری و خوش بینی) در گروه‌های آزمایش و کنترل تفاوت معناداری (p <0/05)وجود داشت و همچنان در پیگیری یک ماهه وضعیت خود را حفظ نمود. بدین ترتیب می توان نتیجه گرفت که درمان ذهن آگاهی مبتنی بر استعاره های مثنوی معنوی موجب بهبود سرمایه روانشناختی دانشجویان دختر افسرده می شود.

کلیدواژه‌ها

عنوان مقاله [English]

The Effectiveness of Mindfulness- Based Metaphors in Molavi's Masnavi on Components of Psychological Capital among Depressed Female Students

نویسندگان [English]

  • Fatemeh Eslahi farshami 1
  • Ali Asghar Asgharnejad Farid 2
  • Khadijeh Abolmoali Alhosseini 3
  • javad khalatbari 4

2 Tehran Institute of Psychiatry_ Iran University Of Medical Science_ Tehran_Iran

3 Associate Professor of Psychology, Department of Psychology, Roudehen Branch, Islamic Azad University Roudehen, Iran

4 Associate Professor of Psychology, Department of Psychology, Islamic Azad University

چکیده [English]

The present study was conducted to determine the effectiveness of mindfulness training based metaphors of Molavi's Masnavi on components of psychological capital among depressed female students. In this study, to extract the metaphors of Molavi's Masnavi, directional qualitative content analysis and quantitative content analysis were used with MAXQDA software. The identified codes were validated by coders' reliability method by 5 psychologists who were approved with a degree of agreement of 0.85% and were replaced in the mindfulness protocol. In terms of data collection techniques, the research method was quasi-experimental with pre-test-post-test with a control group and one-month follow-up. The statistical population included 195 female students who were psychology students of Chalous branch in 2019-2020 academic year. Forty students were selected through purposive sampling method that achieved high scores in Beck Anxiety Inventory (BAI) and were randomly assigned to experimental and control groups (20 people in each group). The content of mindfulness therapy sessions based on metaphors of Molavi's Masnavi was performed in 8 sessions of 90 minutes for the experimental group. Data analysis was performed using SPSS-22 software and mixed analysis of variance method. The results of statistical analysis showed that there was a significant difference (p <0.05) between the mean components of psychological capital (self-efficacy, resiliency, hope and optimism) in the experimental and control groups and also maintained its status in a one-month follow-up. Thus, it can be concluded that mindfulness therapy- based metaphors of Molavi's Masnavi improves the psychological capital of depressed female students.

کلیدواژه‌ها [English]

  • PsychologicalCapital
  • Mindfulness
  • Masnavi-ye-Ma'navi's Metaphor
  • Depression
ابوالمعالی، خدیجه و شجاعیان، مریم (1397). اثربخشی درمان ذهن­آگاهی بر­افزایش سرمایه روان‌شناختی دانش­آموزان مقطع متوسطه، مجله مطالعات روان­شناسی و علوم­تربیتی، 36(12)، 32-21.
اعلمی‌نیا، منصوره؛ اسکندری، حسین و برجعلی، احمد (1394). آسیب‏شناسی روانی و روان‏درمانی از دیدگاه مولانا: پیش‏فرض‏های انسان‏شناسی، روان­شناسی و روش‏شناسی، پژوهش‌های مشاوره،1۳ (۵۱)،43-4.
امیدی، عبدالله و محمد خانی، پروانه (1387). آموزش حضور ذهن به‌عنوان یک مداخله بالینی: مروری و مفهومی و تجربی، فصلنامه سلامت روان، 1(1)، 38-30.
پالایی، حمیرا (1395). استعاره از نگاه روان­شناسی در اشعار حافط، سعدی و مولانا، پایان‌نامه کارشناسی ارشد، دانشگاه سیستان و بلوچستان زاهدان.
پشت تافته، آسیه و میردریکوند، فضل اله (1397). اثربخشی آموزش ذهن‌آگاهی برخودکارآمدی اجتماعی و تاب‌آوری در بیماران وابسته به شیشه شهردزفول، مجله پژوهش روان‌شناختی در پرستاری، 5(1)، 67-61.
پیشگاهی، بهناز؛ دانش، عصمت و سلیمی نیا، نرگس (1399). اثربخشی گروه‌درمانی مبتنی بر ذهن آگاهی بر اضطراب، تاب‌آوری و امید به زندگی زنان مضطرب، نشریه روان پرستاری، 8 (3)، 117-104.
خالقی پور، شهنازوزرگر، فاطمه (1393). اثربخشی شناخت درمانی مبتنی‌بر ذهن‌آگاهی برافسردگی و امید به زندگی مادران کودکان کم‌توان ذهنی، علوم رفتاری، 2(12)، 53-44.
خدابخش پیر‌کلانی، روشنک؛ رمضان ساعتچی، لیلی و ملکی مجد، مهسا (1397). بررسی اثربخشی ذهن‌آگاهی مبتنی‌بر شناخت‌درمانی بر افسردگی و اضطراب مرگ و امید به زندگی در زنان سالمند، نشریه سالمندشناسی، 3(2)، 20-11.
خرمی، فرهاد؛ بستان، نبی؛ یوسفی لبنی، جواد و مرادی، سید یحیی (1398). بررسی اثربخشی آموزش ذهن آگاهی بر تاب‌آوری دانش­آموزان مدرسه ملاصدرا شهرستان روانسر، مجله پیشرفت­های نوین در علوم رفتاری 4(32)، 61-75
خوش‌خطی، نازیلا؛ امیری مجد، مجتبی؛ بزازیان، سعیده و یزدی‌نژاد، علیرضا (1398). اثربخشی شناخت درمانی مبتنی بر ذهن‌آگاهی بر علائم اضطراب، افسردگی و استرس بیماران کلیوی تحت همودیالیز، نشریه پژوهش پرستاری، 14(6)، 17-9.
رحمانی، سهیلا؛ محمدپور، سمانه و تاجیک‌زاده، فخری (1397). کارآمدی شناخت‌درمانی مبتنی بر ذهن‌آگاهی بر افسردگی، اضطراب، استرس ادراک‌شده و کیفیت زندگی زنان مبتلا به­ایدز، دو فصلنامه روان­شناسی بالینی و شخصیت، 16(2)، 179-169.
رشید، خسرو؛ یارمحمدی واصل، مسیب و فتحی، فرشته (1393). رابطه نگرش به زمان با بهزیستی روان‌شناختی و پیشرفت تحصیلی دانش‌آموزان، پژوهش‌های کاربردی در روان­شناسی تربیتی، 1 (2)، 73-62.
رضاپورمیرصالح، یاسر و ذاکری، مریم (1398). اثربخشی درمان پردازش مجدد هولوگرافیک بر معنای زندگی، ترس از ارزیابی منفی و نشخوار فکری زنان افسرده، فصلنامه فرهنگ مشاوره و روان‌درمانی، 10(39)، 70-49.
 -رضازاده‌مقدم، سونه؛ خدابخشی کولایی، آناهیتا؛ حمیدی‌پور، رحیم و ثناگو، اکرم (1397). اثربخشی روان­شناسی مثبت نگر بر امید و میزان تاب‌آوری مادران دارای کودک کم توان ذهنی، روان پرستاری، 6(3)، 37-31.
سجادی، معصومه‌السادات و عسکری‌زاده، قاسم (1394). نقش ذهن آگاهی و راهبردهای شناختی تنظیم هیجان در پیش‌بینی علائم روان‌شناختی دانشجویان علوم پزشکی، دوماهنامه راهبردهای آموزش در علوم پزشکی، 8(5)، 308-301.
شاملی، محمد حسن؛ معتمدی، عبدالله و برجعلی، احمد (1397). اثربخشی درمان شناختی مبتنی بر ذهن آگاهی بر اعتیاد به بازی اینترنتی با میانجیگری متغیرهای خودکنترلی و هیجان خواهی در نوجوانان پسر شهر تهران، فصلنامه فرهنگ مشاوره و روان‌درمانی، 9(33)، 161-137.
شاه‌مرادی طباطبائی، طاهره‌سادات و انصاری‌شهیدی، مجتبی (1396). اثربخشی آموزش ذهن آگاهی برخودکارآمدی دختران دوره متوسطه. کنفرانس بین‌المللی فرهنگ آسیب‌شناسی روانی و تربیت قزوین.
طالبی، سمیه؛ عظیمی‌لولتی، حمیده؛ شفاعت، عارفه؛ یزدانی‌چراتی، جمشید و جنتی، یدالله (1398) تأثیر آموزش مبتنی‌بر ذهن‌آگاهی بر‌سرمایه روان‌شناختی والدین کودکان کم‌توجه/ بیش‌فعال، مجله دانشگاه علوم پزشکی مازندران، 28(170)، 119-107.
طاهری‌فرد، مینا و میکائیلی، نیلوفر (1398). اثربخشی ذهن‌آگاهی مبتنی‌برشناخت در اضطراب اجتماعی، تاب‌آوری و تنظیم هیجان‌ زنان قربانی خشونت‌خانگی، مجله اندیشه و رفتار، 14(51)، 26-17.
علیزاده‌فرد، سوسن؛ احدی، حسن؛ عشایری، حسن و اسکندری، حسین (1389). بررسی تأثیر کاربرد استعاره بر‌حافظه افراد دو زبانه، روان­شناسی بالینی، 2(6)، 83-73.
عیسی مراد، ابوالقاسم و خلیلی صدرآباد، مریم (1396). بررسی رابطه تعارض کار- خانواده و استرس شغلی با نقش تعدیل گر سرمایه روان‌شناختی، فصلنامه فرهنگ مشاوره و روان‌درمانی، 8(29)، 206-187.
فرنام، علی و مددی زاده، طاهره (1396). اثربخشی آموزش مثبت نگری بر حالت‌های روان‌شناختی مثبت دانش آموزان دختر دبیرستانی، پژوهشنامه روان­شناسی مثبت، (1) 3، 75-61.
قاسمی جوبنه، رضا؛ زهراکار، کیانوش؛ همدمی، میثم و کریمی، کامبیز (1395). نقش سلامت معنوی و ذهن‌آگاهی در سرمایه روان‌شناختی دانشجویان، پژوهش در آموزش علوم‌پزشکی، 8(2)، 36-27.
کرامتی، معصومه؛ رحمانی، مریم وعلیزاده موسوی، ابراهیم (1398). بررسی اثربخشی آموزش ذهن‌آگاهی برخودکارآمدی و روحیه‌ی معلمان زن شهرستان مشهد، مجله روش‌ها و مدل‌های روان‌شناختی، 10(36)، 176-165.
کریمی مقدم، مرجان (1396). اثربخشی گروه‌درمانی مبتنی­بر ذهن­­آگاهی برافزایش سرمایه روان‌شناختی و بهبود باورهای فراشناخت در پیشگیری از عود زنان مصرف‌کننده مواد محرک، پایان­نامه کارشناسی ارشد، دانشگاه شهید بهشتی تهران.
کریمی، زهرا؛ خداپناهی، محمد کریم و حیدری، محمود (1390). ویژگی‌های روان‌سنجی مقیاس امید اشنایدر، روان­شناسی کاربردی، 5(3)، 23-7.
کمری، لیلا و شیخ‌الاسلامی، محمد (1394). بررسی رابطه بین دوستی‌های دوجانبه، تعاملات اجتماعی، خودپنداره و سازگاری اجتماعی با پیشرفت تحصیلی دانش‌آموزان دختر سال‌سوم متوسطه شهر کرمانشاه، اولین کنفرانس سراسری توسعه پایدار در علوم تربیتی و روان­شناسی، مطالعات‌اجتماعی و فرهنگی.
گراوندی، سیمه؛ گرام، کاظم؛ مظلومی، اکرم و مظلومی، الهام (1392). اثربخشی گروه‌درمانی شناختی بر امید به زندگی وافسردگی زنان مبتلا به سرطان سینه، مجله علمی و پژوهشی روان­شناسی سلامت، 3 (12)، 20-4.
محمدپور، سمانه؛ تاجیک‌زاده، فخری و محمدی، نورالله (1397). اثربخشی شناخت‌درمانی مبتنی بر ذهن­آگاهی بر­کاهش علائم افسردگی، نشخوار ذهنی و نگرش‌های ناکارآمد زنان باردار مبتلا به افسردگی، دو فصلنامه روان­شناسی بالینی و شخصیت، 16(1)، 198-187.
محمدپور، سمانه؛ شاهی، مرجان و تاجیک‌زاده، فخری (1396). اثربخشی شناخت درمانی مبتنی‌بر ذهن‌آگاهی بر خودارزشیابی مرکزی، بهزیستی روان‌شناختی و امیدواری بیماران مبتلا به صرع، دو فصلنامه روان­شناسی بالینی و شخصیت، 15(2)، 50-37.
میرمهدی، سیدرضا و رضاعلی، مرضیه (1397). اثر‌بخشی درمان شناختی مبتنی‌بر ذهن‌آگاهی بر تاب‌آوری، تنظیم هیجان و امید به زندگی در زنان مبتلا به دیابت نوع دو، فصلنامه روان­شناسی سلامت، 7(28)، 183-167.
ولیدی پاک، آذر؛ خالدی، شادیه و معینی منش، کیومرث (1393). بررسی اثربخشی آموزش ذهن‌آگاهی بر افزایش خوش‌بینی در زنان باردار دیابتی، فصلنامه روان­شناسی سلامت، 4(14)، 78-62.
هاشمی، زهره (1389).نظریه استعاره مفهومی از دیدگاه لیکاف و جانسون، مجله ادب پژوهی، 12(75)، 139-120.
هاشمی، فرشته؛ درتاج، فریبرز؛ فرخی، نور علی و نصراللهی، بیتا (1398). اثربخشی آموزش ذهن آگاهی بر مؤلفه‌های خوش‌بینی دانش آموزان، مجله روان­شناسی اجتماعی، 7(53)، 108-101.
یاوری، فاطمه؛ آقایی، اصغر و گل­پرور، محسن (1398). اثربخشی زوج‌درمانی هیجان مدار- فراشناختی و شناخت درمانی مبتنی بر ذهن‌آگاهی بر سرمایه روان‌شناختی زوج‌های دارای فرزند بیش‌فعال، فصلنامه مدیریت ارتقای سلامت، 8(3)، 45-35.
Arthur, A., Savva, G. M., Barnes, L. E., Borjian-Boroojeny, A., Dening, T., Jagger, C., & Brayne, C. (2020). Changing Prevalence and Treatment of Depression among Older People over Two Decades. The British Journal of Psychiatry, 216(1), 49-54.
Beck,A.T. (2019).A 60-year Evolution of Cognitive Theory and Therapy. Perspectives on Psychological Science, 14(1), 16-20.
Brown, K.W., Ryan, R.M., & Creswell, J.D. (2007). Mindfulness: Theoretical Foundations and Evidence for its Salutary Effects. Psychological Inquiry, 18, 211– 237.
Chiesa, A., & Serretti, A. (2009). Mindfulness based Cognitive Therapy for Psychiatric Disorder: A Systematic Review and Meta-Analysis. Psychiatry Research, 187, (3), 441-453.
Connor, K. M., & Davidson, J. R. (2016). Development of a New Resilience Scale: The Connor & Davidson Resilience Scale (CDRISC). Depression and Anxiety, 18 (2), 76-82.
Eshnayder, V., & Lopez,V. (2010). Physical Psychological and Social Recovery Patients after Coronary Hypass Graft suryery: a Prispectiver Repeated Measures Questionnaive Survey. International Journal of Nursing. 44(8): 1304-15.
Heckenberg, R. A., Hale, M. W., Kent, S., & Wright, B. J. (2019). An Online Mindfulness-based Program is Effective in Improving Affect, Over-Commitment, Optimism and Mucosal Immunity. Physiology & Behavior, 199, 20-27.
Jacob, K. S. (2014). DSM-5 and cultur: The need to move towards a shared model of care within a move equal patient physician partnership. Asian Journal of Psychiatry, 7: 89-91.
Joyce, S., Shand, F., Bryant, R. A., Lal, T. J., & Harvey, S. B. (2018). -Mindfulness-based Resilience Training in the Workplace: Pilot Study of the Internet-Based Resilience@ Work (RAW) Mindfulness Program. Journal of Medical Internet Research, 20(9), e10326.
Kabat-zinn, J. (2012). Mindfulness 9 Attituddes Center of Mindfulness[video file]. Retrived from www. Mindfulnessgruppen.se.
Kabat-Zinn.J. (2003). Mindfulness-Based Interventioned in Context: Past, Peresent, and Future. 10, (144-156).
Kukihara, H., Yamawaki, N., Ando, M., Nishio, M., Koga, K., Kimura, H., & Matsuda, T. (2020). Effects of Exercise and Mindfulness-Based Yoga Programs on Promotion of Resilience and Mental Health of Older Adults in Japan: A Randomized Controlled Trial. Psychology, 11(2), 285-298.
Lakoff, G & Johnson, M. (1980). Metaphors We Live By. Chicago and London: University of Chicago Press.
Lakoff, G & Turner, M. (1989). More than Cool Reason: a Field Guide to Poetic Metaohor.The University of Chicago.
Lakoff, G. (2009). Metaphors Linguists llive by. Paper in linguistics, 19(2), (287-313).
Lamarche, L., Tejpal, A., & Mangin, D. (2018). Self-efficacy for Medication Management: a Systematic Review of Instruments. Patient Preference and Adherence, 12, 1279.
Linehan, M.M. (1992). Skills Training Manual for Treating Borderline Personality Disorder. New York: Guilford Press. e - Based Strategies.
Luthans, F., Avolio, B. J., Avey, J. B., & Norman, S. M. (2007). Positive Psychological Capital: Measurement and Relationship with Performance and Satisfaction. Personnel Psychology, 60 (3), 541-572.
Luthans, F., Youssef, C. M., & Avolio, B. J. (2007). Psychological Capital: Developing the Human Competitive Edge (p. 3). Oxford: Oxford University Press.
Nissen, E. R., O'Connor, M., Kaldo, V., Højris, I., Borre, M., Zachariae, R., & Mehlsen, M. (2020). Internet Delivered Mindfulness Based Cognitive Therapy for Anxiety and Depression.
Nolen-Hoeksema, Susan. Alethea Desrosiers, & David H Klemanski. (2013). Mapping Mindfulness Facets onto Dimensions of Anxiety and Depression. Behav Therapy, 44(3), 373-384.
Samani S, Jokar B, & Sahragard N. (2006) Resiliency, Mental Health and Life Satisfaction. Journal of Psychiatry and Clinical Psychology; 3(3): 290-295. (Persian(
Schweizer, S., Cohen, Z. D., DeRubeis, R. J., Hayes, R., Watkins, E., Lewis, G., & Dalgleish, T. (2020). For whom does Mindfulness-Based Cognitive Therapy offer Superior.
Segal, Z. V., & Teasdale, J. (2018). Mindfulness-Based Cognitive Therapy for Depression. Guilford Publications.
Segal, Z. V., Williams, J. M. G., & Teasdale, J. D. (2020). Mindfulness-Based Cognitive Therapy for Depression. Guilford Publications.
Seligman, M. E., Steen, T. A., Park, N., & Peterson, C. (2005). Positive Psychology Progress. American Psychologist, 60 (5), 410-421.
Stevenson, A. (2010). Cultural Issues in psychology: a Student S Handbook.. New York: Tylor & Francis Group.
Szumska, I., Gola, M., Rusanowska, M., Krajewska, M., Żygierewicz, J., Krejtz, I., & Holas, P. (2020). Mindfulness-Based Cognitive Therapy Reduces Clinical Symptoms, but do not Change Frontal Alpha Asymmetry in People with Major Depression Disorder. International Journal of Neuroscience, 1-9.
Ter Avest, M. J., Dusseldorp, E., Huijbers, M. J., Van Aalderen, J. R., Cladder-Micus, M. B., Spinhoven, P., & Speckens, A. E. (2019). Added Value of Mindfulness-Based Cognitive Therapy for Depression: A Tree-Based Qualitative Interaction Analysis. Behaviour Research and Therapy, 122, 103467.
Xu, X. P., Zhu, X. W., & Liu, Q. Q. (2019). Can Self-Training in Mindfulness-Based Cognitive Therapy Alleviate Mild Depression among Chinese Adolescents?. Social Behavior and Personality: an International Journal, 47(4), 1-7.