نوع مقاله : مقاله علمی - پژوهشی

نویسندگان

1 دانشجوی دکتری مشاوره دانشگاه هرمزگان

2 استادیار گروه مشاوره دانشگاه هرمزگان

3 استادیار گروه مشاوره دانشگاه علامه طباطبائی

چکیده

هدف از پژوهش حاضر، تدوین الگوی بهزیستی روان‌شناختی بر اساس رهیافت‌های نهج‌البلاغه بود. روش پژوهش حاضر کیفی از نوع تحلیل محتوا بر پایه هرمنوتیک بود و ابزار مورداستفاده، حکمت‌ها و مواعظ کتاب نهج‌البلاغه بود که بر اساس روش هرمنوتیک حکمت‌های نهج‌البلاغه موردبررسی قرار گرفت. محققان ابتدا به مطالعه مبانی بهزیستی روان‌شناختی مبتنی بر دیدگاه امام علی (علیه‌السلام) اقدام کردند پس‌ازآنکه نیت مؤلف (امام علی (علیه‌السلام)) از طریق روش هرمنوتیک تأیید و نهایی شد و افق‌های مؤلف مشخص شد. داده‌ها با استفاده از نرم‌افزار MAXQDA در دو مرحله کدگذاری شدند در مرحله اول یا همان کدگذاری باز 139 کد استخراج شدند و سپس در مرحله دوم یا کدگذاری محوری، کدهای ساخته‌شده نزدیک به یکدیگر در هم ادغام‌شده و کدگذاری نهایی به‌صورت گزینشی استخراج شد. یافته‌های حاصل از کدگذاری نهایی در 10 مؤلفه شامل شکرگزاری، ارزشمندی، معرفت به خالق، یقین، سعه‌صدر، شجاعت، امیدواری، رضایتمندی، اطمینان و آزادی، به دست آمد. نتایج تحقیق حاضر نشان می‌دهد که آموزه‌ها و سخنان حکمت‌آمیز نهج‌البلاغه با عقل و استدلال همخوان هستند و در بسیاری از آموزه‌های نهج‌البلاغه توجه خاصی به ارتقای سلامت روان مبذول شده است. همچنین مؤلفه‌های استخراج‌شده از نهج‌البلاغه با سلامت روان رابطه مستقیم و معناداری دارد علاوه بر این مفاهیم استخراج‌شده، منطبق با نظریات بهزیستی روان‌شناختی مانند داینر، ریف، سلیگمن و برخی دیگر از پژوهش‌های انجام گرفته است.

کلیدواژه‌ها

عنوان مقاله [English]

Developing (formulating) a model of psychological well-being based on the approaches of Nahj al-Balaghah.

نویسندگان [English]

  • samira mirzaei 1
  • samane najarpourian 2
  • ebrahim naeimi 3
  • wahab samavi 2

1 hormozganuniversity

2 hormozgan university

3 Assistant Professor Department of Counseling Faculty of Psychology & Educational Sciences Allameh Tabataba'i University

چکیده [English]

The purpose of this study was to develop a model of psychological well-being based on Nahj al-Balagha's approaches. The methodology of this study was qualitative content analysis based on hermeneutics and used tools, wisdom and preaching of Nahj al-Balagha's book which was studied based on the hermeneutics method of Nahj al-Balaghah wisdom.The researchers initially studied the foundations of psychological well-being based on the viewpoint of Imam Ali (PBUH).After the author's intention (Imam Ali (pbuh)) was confirmed and finalized through the hermeneutic method, the author's findings were determined.Data were encoded using MAXQDA software in two stages. In the first stage, the same coding was opened, 139 categories were extracted and then in the second stage or the central coding of the constructed categories close to each other were merged and the final coding was selectively extracted BecameThe findings of the final codification were obtained in 10 components including: Thanksgiving, valority, knowledge of the Creator, certainty, happiness, courage, hope, satisfaction, confidence and freedom The results of this study show that the teachings and wisdom of Nahj al-Balaghah are consistent with reason and reason and in many of the teachings of Nahj al-Balaghah, special attention has been paid to promoting mental health.Also, the extracted components of Nahjolbalagheh have a direct and significant relationship with mental health, in addition to the extracted concepts, are consistent with theories of psychological well-being such as Dyinger, Reef, Seligman and some other studies.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Pattern
  • Psychological well-being
  • Nahj al-Balaghah
امام علی بن ابی‌طالب. (1384). نهج‌البلاغه، محمد دشتی، چاپ اول، تهران: پیام عدالت.
آقا بابایی، ناصر؛ فراهانی، حجت اله؛ تبیک، محمدتقی. (1391). رابطه قدردانی از خدا با عامل‌های شخصیت، بهزیستی و سلامت روانی. روان‌شناسی و دین، 5(1)، 115-132.
آلبوغیبش، شریفه؛ مکتبی، غلامحسین. (1394). بررسی رابطه بین شادکامی بر اساس نهج‌البلاغه با سلامت روان و رضایت از زندگی. مجله کتاب و سنت، 2(5)، 83-102.
اسماعیلی، معصومه؛ جعفری، میر سعید. (1394). الگوی مشاوره‌ای تجربه‌شده در گروه رشدی مستخرج از منطق‌الطیر عطار نیشابوری، چاپ اول. تهران: ساوالان.
پرچم، اعظم؛ قوه عود، منصوره (1389). سلامت روان از منظر مکتب اسلام و روان‌شناسی. مجله منهاج، 6(11)، 49-77.
حسنی بافرانی، طلعت؛ آذربایجانی، مسعود. (1390). انسان سالم و ویژگی‌های آن از دیدگاه ویکتور فرانکل. روان‌شناسی و دین، تابستان، 4(2)، 113-144.
حیدرنیا، محمدعلی. (1395). بررسی بعد اجتماعی سلامت در کلمات حکمت‌آمیز امام علی (علیه‌السلام). مجله پژوهش در دین و سلامت، 2(3)، 54-64.
حیدری، محمدحسن. (1394). دین، انسان و جامعه پایدار. مجله پژوهش در دین و سلامت، 1(2)، 1-2.
خدادادی، سید عابدین. (1394). معیار سلامت روانی از دیدگاه قرآن. اولین همایش ملی اسلام و سلامت روان.
خیری، منصوره، امامی، سیگاررودی، فرمانبر ربیع الله، عطر کارروشن، زهرا. (1393). احساس ذهنی بهزیستی و عوامل مرتبط با آن در دانشجویان دانشگاه علوم پزشکی گیلان. فصلنامه علمی پژوهشی آموزش بهداشت و ارتقای سلامت، 2(1)، 27-36.
دلشاد تهرانی، مصطفی. (1394). سبک زندگی در نهج‌البلاغه (مرزبانی، حریم داری و پرواپیشگی)، چاپ اول. تهران: دریا.
ذوفقاری، شهاب الدین؛ نجاریان، زکیه؛ نجاریان، بتول. (1395). بررسی برخی از اثرات حسادت ورزی بر سلامت روان از دیدگاه اسلام و روان‌شناسی. مجله پژوهش در دین و سلامت، 2(3)، 65-74.
رحیمیان بوکر، اسحاق، (1392). مطالعه اثربخشی آموزه‌های نهج‌البلاغه بر ارتقای سلامت روان دانشجویان. فصلنامه پژوهشنامه نهج‌البلاغه، بهار، 1(1)، 75-84.
رشن، شهرزاد. (1391). بررسی رابطه شدت کینه با سلامت روان در دانشجویان دانشگاه علامه. پایان‌نامه کارشناسی ارشد، دانشگاه علامه طباطبایی
سالاری فر، محمدرضا؛ شجاعی، محمدصادق؛ موسوی اصل، سید مهدی و دولتخواه، محمد. (1393). بهداشت روانی با نگرش به منابع اسلامی. چاپ سوم، تهران: سمت.
سلاجقه، بتول. (1392). جایگاه تربیتی-مدیریتی عواطف از دیدگاه امام علی (علیه‌السلام) در نهج‌البلاغه. فصلنامه پژوهشنامه نهج‌البلاغه، 1(2)، 121-137.
سیاسی، علی‌اکبر. (1386). نظریه‌های شخصیت. چاپ یازدهم، تهران: دانشگاه تهران.
شولتز، دوآن. (1394). روان‌شناسی کمال. گیتی خوشدل، چاپ 22، تهران: پیکان.
شولتز؛ دوآن و شولتز، سیدنی. (1392). نظریه‌های شخصیت، یحیی سید محمدی (1392). چاپ 22، تهران: ویرایش.
صدری، محمدرضا؛ کج باف، محمدباقر؛ غباری بناب، باقر. (1384). نقش دین (توکل به خدا) در بهداشت روان. مجله تازه‌های روان‌درمانی، (37 و 38)، 90-109.
علایی رحمانی، فاطمه؛ سالاری، زینب. (1393). تأثیر خانواده، محیط و اراده در شکل‌دهی شخصیت انسان از منظر امام علی (علیه‌السلام). پژوهشنامه نهج‌البلاغه، 2(5)، 83-104.
فتحی مظفری، رسول؛ علیزاده، گلاویژ. (1395). بررسی مؤلفه‌های بهزیستی روان‌شناختی ریف در نهج‌البلاغه. فصلنامه پژوهش‌های نهج‌البلاغه، تابستان، 4(14)، 55-72.
فقیهی، علی‌نقی. (1384). بهداشت و سلامت روان در آینه علم و دین. چاپ 1، قم: حیات سبز
قائدی، محمدرضا؛ گلشنی، علیرضا. (1395). روش تحلیل محتوا از کمی گرایی تا کیفی گرایی. مجله روش‌ها و مدل‌های روان‌شناختی، 7(23)، 57-82.
کاویانی، محمد. (1392). سبک زندگی اسلامی و ابزار سنجش آن. چاپ 1، قم: پژوهشگاه حوزه و دانشگاه
گل پرور، محسن؛ استبرقی، الهام؛ جوادیان، زهرا. (1391). باور به جهان آخرت عادلانه اسلامی تعدیل‌کننده رابطه باور به دنیای عادلانه و ناعادلانه با سلامتی دانشجویان دختر. مجله یافته‌های نو در روان‌شناسی، 7(22)، 125-138.
مرادی، اعظم. (1386). بررسی دیدگاه غم و شادی در نهج‌البلاغه با تمرکز بر روش‌های شادی‌آفرین. فصلنامه النهج، (21-22)، 132-144.
مرزبند، رحمت اله؛ زکوی، علی‌اصغر؛ حسینی کارنامی، سید حسین. (1394). نقش توکل در سلامت روانی با تأکید بر آموزه‎های قرآنی. دین و سلامت، 3(1)، 73-82.
مطهری، مرتضی. (1383). انسان کامل. چاپ 60. قم: دفتر انتشارات اسلامی.
مطهری، مرتضی. (1383). سیری در نهج‌البلاغه. چاپ 58. قم: دفتر انتشارات اسلامی.
نعیمی، ابراهیم. (1392). تدوین الگوی مشاوره‌ای حل تعارضات زناشویی مبتنی بر دیدگاه‌های جنسیتی قرآن کریم. پایان‌نامه دکتری مشاوره خانواده، دانشگاه علامه طباطبایی.
هراتیان، عباسعلی؛ آگاه هریس، مژگان؛ محمدی، زهرا؛ شمسی نژاد، فاطمه. (1393). ساخت و اعتبار یابی مقیاس اسلامی حرص-قناعت. مجله روان‌شناسی و دین، 7(4)، 5-22.
یدالله پور، بهروز؛ فاضلی کبریا، مهناز (1391). روان‌شناسی شخصیت سالم از منظر قرآن. دوفصلنامه قرآن و علم، 10.
Harold, G.Koenig,Faten N.Alzaben,Saad Alshohaib(2015). Religion and Health. International Encyclopaedia of the social & Behavioral sciences
Mahoney, A. (2015). Religion, Family, and Kinship. international Encyclopedia of The Social & Behavioral Sciences.
Othman, A. K., Hamzah, M. I., & Hashim, N. (2014). Conceptualizing the Islamic personality model. Procedia-Social and Behavioral Sciences130, 114-119.
Rosmarin, D. H., Alper, D. A., & Pargament, K. I. (2016). Religion, Spirituality, and Mental Health. Encyclopaedia of Mental health, 4, 23-27.