نوع مقاله : مقاله علمی - پژوهشی

نویسندگان

1 دانشجوی دکتری مشاوره خانواده دانشگاه اصفهان

2 استادیار گروه مشاوره دانشگاه اصفهان

3 دانشیار گروه مشاوره دانشگاه اصفهان

4 دانشیار گروه روان‌شناسی دانشگاه رازی

چکیده

با توجه به افزایش طلاق و افزایش خانواده‌های تک والد، نیاز به توجه هر چه بیشتر به خانواده‌های مادر سرپرست که با دردسرهای چندگانه‌ای روبه‌رو هستند ضروری به نظر می‌رسد؛ بنابراین پژوهش کنونی با هدف کاوش تجربه‌های خانواده‌های مادر سرپرست انجام شد. این مطالعه به شیوه کیفی است که در آن از روش تحلیل محتوی استفاده ‌شده است. این شیوه با مشارکت 38 خانواده مادر سرپرست با برگزاری جلسه‌های بحث گروه کانون، بررسی ادبیات و مصاحبه نیمه ساختاریافته با 10 نفر از پژوهشگران حوزه خانواده در طول یک دوره 12 ماهه در سال 1394 انجام شد. نمونه‌گیری به روش هدفمند و در سال 1394 انجام شد. داده‌ها گردآوری و ثبت شد و سپس کدگذاری انجام گرفت. تجزیه‌وتحلیل داده‌ها طی سه مرحله کدگذاری باز، کدگذاری محوری و کدگذاری انتخابی، انجام شد. تجزیه‌وتحلیل داده‌ها منجر به تولید 12 درون‌مایه شد که دربرگیرنده: «مشکلات و اختلالات روان‌شناختی مادر، مشکلات جسمی مادر، مشکلات و اختلالات روان‌شناختی فرزندان، مشکلات جسمی فرزندان، مشکلات تحصیلی فرزندان، مشکلات اشتغال، مشکلات بین فردی اعضای خانواده، مشکل با شوهر پیشین و خانوادۀ وی، مشکل مالی، مشکلات مسکن، مشکلات خانواده مبدأ و مشکلات ناشی از افراد پیرامونی و شبکه های حمایتی اجتماع» هستند. این پژوهش درک تازه‌ای از تجربه‌های خانواده‌های مادر سرپرست با توصیف مشکلات آنها فراهم ساخت. ریشه این مشکلات، افزون بر مشکلات فردی و بین فردی، به تغییرات ساختار اجتماعی ما نیز مربوط می‌شود؛ بنابراین نتایج نشان داد که این خانواده‌ها مشکلات مهمی در جنبه‌های گوناگون زندگی‌شان دارند که نیازمند توجه بیشتری از سوی مسئولین هستند.

کلیدواژه‌ها

عنوان مقاله [English]

Exploration of the Pathologies in Mother-Headed Families

نویسندگان [English]

  • Mahmoud Roghanchi 1
  • Rezvanosadat Jazayeri 2
  • Ozra Etemadi 3
  • Maryam Fatehizade 3
  • Khodamorad Momeni Momeni 4

1 PhD candidate, Department of counseling, faculty of education and psychology, University of Isfahan, Iran

2 Assistant Professor, Department of Educational Sciences and Psychology, University of Isfahan

3 Department of counseling, faculty of education and psychology, University of Isfahan, Iran

4 Department of psychology, faculty of Social science, Razi University, Iran

چکیده [English]

Since we have witnessed an increase in the number of divorce and single-parent families, paying more attention to importance problems among mother-headed families that face multiple difficulties seems necessary. Therefore, this study was conducted with aim of exploration the pathologies in mother-headed families. This study was a qualitative research, in which the content analysis approach was applied. The research procedure consisted the participation of 38 mother-headed families in focus group discussion sessions, literature review and semi-structured interview by 10 researchers in the field of family in a 12 months period in 2016. To analyze the collected and registered data, they were coded in 3 phases of open coding, axial coding and selective coding. Data analysis led to extraction of the 12 main themes of problems and psychological disorders of mothers, physically problems of mothers, psychological problems and disorders of children, physically problems of children, children's educational problems, employment problems, interpersonal problems among family members, former husband and his family problems, financial problems, housing problems, problems of family of origin and problems of people around and social support networks. This study provided a new understanding of the experiences of mother-headed families by describing their problems. The roots of this problems in addition to individual and interpersonal problems, are in changes in social structure of our society. Therefore, results showed this families has significant problems in various aspects of their families that require more attention by authorities.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Mother-headed families
  • Qualitative study
  • Pathologies of family
آرین، خدیجه (1387). کاربرد رویکرد بوم­شناختی در مشاوره با زنان شاغل در خانواده­های دو شغلی. فصلنامه علمی-پژوهشی انجمن مشاوره ایران، 7(24)، ص. 14.
ایلدرآبادی، اسحق (1382). درس­نامه پرستاری بهداشت جامعه. تهران: جامعه­نگر سالمی.
بازرگان، عباس (1393). مقدمه‌ای بر روش‌های تحقیق کیفی و آمیخته. تهران: انتشارات دیدار.
به­پژوه، احمد (1393). جهانی‌شدن؛ چگونه یکپارچگی خانواده­ها را تهدید می­کند؟. اولین کنگره ملی انجمن روان‌شناسی خانواده ایران، دانشگاه شهید چمران اهواز.
تبریزی، مصطفی.؛ دیبائیان، شهرزاد.؛ کاردانی، مژده.؛ جعفری، فروغ (1385). فرهنگ توصیفی خانواده و خانواده‌درمانی. تهران: فراروان.
خسروی، زهرا (1380). بررسی مشکلات عاطفی، روانی و اجتماعی زنان سرپرست خانوار، مرکز امور مشارکت زنان نهاد ریاست جمهوری.
رضایی، فاطمه (1381). بررسی مشکلات اقتصادی و اجتماعی زنان سرپرست خانوار تحت پوشش بهزیستی شهرستان خمین. پایان‌نامه کارشناسی ارشد. دانشگاه علامه طباطبایی.
زارع بهرام‌آبادی، مهدی.؛ زهرا کار، کیانوش.؛ صالحیان بروجردی، حانیه.؛ محمدی فر، محمدعلی (2013). اثربخشی برنامه بهبود بخشی ارتباط بر کیفیت رابطه والد-فرزندی در نوجوانان دختر خانواده‌های تک والدینی مادر سرپرست. مجله علمی-پژوهشی روان‌شناسی بالینی، 5 (2)، 14-24.‎
شفیع­آبادی، عبدالله.؛ غلامحسین قشقایی، فهیمه (1390). اثربخشی مقایسه‌ای مشاوره گروهی واقعیت درمانی و فمینیستی بر هویت زنان سرپرست خانوار. زن در توسعه و سیاست، 9 (4)، 93- 113.‎
شیخی، محمدتقی (1380). جامعه­شناسی خانواده. تهران: شرکت سهامی انتشار.
عطارزاده، مجتبی (1384). زن ایرانی تحول حضور سیاسی از مردسالاری تا فمینیسم، رساله دکتری علوم سیاسی، دانشگاه تربیت‌معلم.
مشیرزاده، حمیرا (1383). از جنبش تا نظریه اجتماعی. تهران: دانژه.
هومن، حیدرعلی (1393). راهنمای عملی پژوهش کیفی. تهران: انتشارات سمت.
Afrasiabi, H & Jahangiri, S. (2016). Problems of social interactions of women head of household (Qualitative study amongst Shahin-Shahr women). Women in Development & Politics, 14(4), 431-450.
Amar.org.ir [homepage on the internet]. Tehran: Iran statistic center information and publish office; 2007; [cited 2009] available from http://www.amar.org.ir/Default. (Persian).
Amato, P.R., & Keith, B. (1991a). Parental divorce and the well- being: A meta- analysis. Journal of Marriage and Family, 53, 43- 58.
Amato, P. R. (2000). The consequences of divorce for adults and children. Journal of marriage and family, 62(4), 1269-1287.
Amato, P. R. (2001). Children of divorce in the 1990s: an update of the Amato and Keith (1991) meta-analysis. Journal of family psychology, 15(3), 355.
Brubeck, D., & Beer, J. (1992). Depression, self-esteem, suicide ideation, death anxiety, and GPA in high school students of divorced and nondivorced parents. Psychological Reports, 71(3), 755-763.
Carr, A. (2012). Family Therapy: Concepts, Process and Practice. New York: Wiley.
Cheeseman, S., Ferguson, C., & Cohen, L. (2011). The experience of single mothers: Community and other external influences relating to resilience. Aust. Community Psychology, 23, 32-49.
Emery, R. E. (1999). Postdivorce family life for children: An overview of research and some implications for policy. The postdivorce family: Children, parenting, and society, 3-27.
Gelles. R. J (1997). Intimate violence in families (3rd ed.). Sage.
Grove, S. K., & Burns, N. (2005). The practice of nursing research: Conduct, critique, & utilization.
Hamidi, F. (2010). Relationship between social support and mental health among female-headed households employed a Military University. Journal of Military Psychology (JMP).
Hayes, S. C., Barnes-Holmes, D., & Roche, B. (2001). Relational frame theory: A post-Skinnerian account of human language and cognition. New York: Kluwer Academic/Plenum Publishers. Bottom of Form
Herbst, C. M. (2012). Footloose and fancy free? Two decades of single mothers’ subjective well-being. Social Service Review, 86(2), 189-222.
Holloway, I., & Freshwater, D. (2007). Qualitative research for nursing. Malden, MA: Wiley-Blackwell.
Iransalamat [homepage on the internet]. Tehran: Iran statistic center; c2007; [cited 2009]. Available from
 http://forum.iransalamat.com/archive/index.php/t-33173.html. [Persian].
Kirby, J. B. (2002). The influence of parental separation on smoking initiation in adolescents. Journal of Health and Social Behavior, 43(1), 56.
McLanahan, S. S. (1999). Father absence and the welfare of children. Coping with divorce, single parenting, and remarriage: A risk and resiliency perspective, 117-145.
Maxwell, J. A. (1996). Qualitative research design: An interactive approach. Thousand Oaks, CA: Sage.
McKenzie, H. J., McHugh, C., & McKay, F. H. (2016). Life on new start allowance: a new reality for low-income single mothers. Journal of Family Studies, 1-16.
Meyer, B. D., & Sullivan, J. X. (2011). Viewpoint: Further results on measuring the well‐being of the poor using income and consumption. Canadian Journal of Economics/Revue canadienne d'économique, 44(1), 52-87.
Murdock, C. V. (1980). Single parents are people, too!. Butterick.
Parke, M. (2004). Who are" fragile Families" and what Do We Know about Them?. Center for Law and Social Policy.
Peterson, J. L., & Zill, N. (1986). Marital disruption, parent-child relationships, and behavior problems in children. Journal of Marriage and the Family, 295-307.
Polit-O'Hara, D., & Beck, C. T. (2006). Essentials of nursing research: Methods, appraisal, and utilization (Vol. 1). Lippincott Williams & Wilkins.
Rezaei, M. A., Mohammadinia, N., & Samiezadeh Toosi, T. (2013). Problems of Female-headed households in Sistan Baluchistan province, Iran. Journal of Research & Health, 3 (3), 452-457.
Wallerstein, J. S. (1986). Women after divorce: Preliminary report from a ten-year follow-up. American Journal of Orthopsychiatry, 56(1), 65.
Wallerstein, J. S., & Kelly, J. B. (1980). Effects of divorce on the visiting father-child relationship. American Journal of Psychiatry, 137(12), 1534-1539.
Wood, G. L., & Haber, J. (2002). Nursing research. St. Louis: Mosy Co.
Zulu, S. P. (2015). The relationship between family structures and school-based problems-towards the development of an intervention model (Doctoral dissertation, University of Zululand).