نوع مقاله : مقاله علمی - پژوهشی

نویسندگان

1 استادیار رشته مدیریت دولتی دانشگاه پیام نور

2 استادیار دانشکده روانشناسی و علوم تربیتی دانشگاه خوارزمی

3 استادیار گروه روانشناسی بالینی دانشگاه خوارزمی

چکیده

هدف پژوهش حاضر بررسی رابطه باورهای مذهبی با سلامت سازمانی با توجه به نقش واسطه‌ای سلامت روان در دانشگاه های دولتی شهر تهران است. جامعه آماری پژوهش شامل همه اعضای هیأت علمی، مدیران و کارکنان دانشگاه های دولتی شهر تهران بود که به روش نمونه‌گیری خوشه ای چند مرحله ای تعداد 635 تن به صورت تصادفی انتخاب شدند. برای جمع آوری داده های پژوهش از پرسشنامه های جهت گیری مذهبی آلپورت(1967)، پرسشنامه سلامت روانی GHQ گلدبرگ و ویلیامز (1988) و پرسشنامه سلامت سازمانی لوو(2010) استفاده شد. این تحقیق از نوع توصیفی-همبستگی به شیوه مدل‌یابی معادلات ساختاری است که داده ها و نتایج این تحقیق با استفاده از نرم افزار AMOS تجزیه و تحلیل شد. نتایج حاکی از آن است که با 99 درصد اطمینان نه تنها بین باورهای مذهبی و سلامت سازمانی رابطه مثبت و معناداری وجود دارد، بلکه باورهای مذهبی با تأثیرگذاری بر سلامت روان افراد به صورت غیرمستقیم نیز با سلامت سازمانی و مؤلفه های آن مرتبط است. بر اساس یافته های تجربی پژوهش حاضر پیشنهاد می شود که به منظور تقویت سلامت روانی و سلامت دانشگاهی، خدمات مشاوره مذهبی در دانشگاه ها جهت ارائه به هیأت علمی و کارکنان دانشگاه مورد توجه بیشتر مسؤولین قرار گیرد.

کلیدواژه‌ها

عنوان مقاله [English]

Investigating the mediating role of mental health in the relationship between Religious beliefs and organizational health (Case Study: public universities in Tehran)

چکیده [English]

This paper aims to discover the link between religious beliefs and people’s organizational health levels in Tehran’s state universities while focusing on the mediatory role of psychological health. The research population included all of the faculty members, administrators and the staffs of Tehran state universities which 635 members were randomly selected through multistage cluster sampling. Allport religious orientation scale, Goldberg and Williams (1980) general health questionnaire and Lowe (2010) organizational health questionnaire were used in order to collect the research data. The research is of descriptive-correlational type and has been carried out through structural equation modeling and the data were analyzed using the software AMOS. The result illustrates that not only there is a significant positive relationship between religious beliefs and organizational health estimated with 99 percent of confidence, but also the religious beliefs have an indirect effect on organizational health through psychological health. It is recommended, based on empirical results of this research, that religious counseling service for university faculty members and staffs are more considered by administrators in order to promote mental health and university health.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Organizational health
  • psychological health
  • religious beliefs
  • Software AMOS
احمدی ابهری، سید علی.(1373)، نقش ایمان و اعتقاد مذهبی در درمان بیماری‌ها و معرفی سه مورد درمان با روان درمانی مذهبی، روانپزشکی و روانشناسی بالینی ایران، بهار، شماره 4، ص4-11.
انصاری، محمد اسماعیل. استادی، حسین. جاوری، فرشته (1388)، بررسی رابطه بین سلامت سازمانی و نگرش­های مثبت کاری کارکنان در ادارات امور مالیاتی استان اصفهان، فصلنامه تخصصی مالیات، پاییز، شماره 6، ص41-66.
 جاهد، حسینعلی.(1385)، سلامت سازمانی، ماهنامه تدبیر، مرداد، شماره159، ص16-21.
جعفری، محمد، دلخوش کسمایی، ابوالقاسم.(1393)، الگوى رابطه رهبر – پیرو و تعالى سازمانى دانشگاه علوم انتظامى امین، فصلنامه مطالعات مدیریت انتظامی، پاییز، شماره 3، ص124-138.
حاجی­زاده میمندی، مسعود. برغمدی، مهدی. (1389)، «رابطه عمل به باورهای دینی و رضایت از زندگی در بین سالمندان»، مجلهسالمندیایران، بهار، شماره 15، ص87-94.
حسینی، محمد سلطان، علی دوست قهفرخی، ابراهیم، همایی، رضا، موسوی، زهره (1389)، بررسی سهم نسبی سلامت روانی بر سلامت سازمانی ادارات تربیت بدنی، مدیریت ورزشی، شماره 4، ص 65-81.
خسروانیان، حمیدرضا، شفیعی رودپشتی، میثم، توکلی، مهناز.(1392)، «بررسی رابطه دینداری و عمل به باورهای دینی با رضایت شغلی کارکنان سازمان بهزیستی استان یزد»، فصلنامه مدیریت اسلامی، بهار و تابستان، شماره1، ص127-146.
دورکیم، امیل.(1383) صور ابتدایی حیات دینی، ترجمه باقر پرهام ، تهران ، نشر مرکز.
سلیمانی، نادر.( 1389) ، بررسی میزان سلامت سازمانی مدارس شهرستان های استان تهران بر اساس الگوی هوی و فیلدمن، رهیافتی نو در مدیریت آموزشی، زمستان، شماره 4، ص23-44.
 شیخی، محمد حسین(1390)، عوامل موثر بر سلامت نظام اداری و رشد ارزش های اخلاقی در آن، فصلنامه اسلام و پژوهش‌های مدیریتی، پاییز، شماره2، ص99-126.
صابریان معصومه، مداح شاهپور، بهنام بهناز، قربانی راهب، حاجی آقاجانی سعید، (1385)، بررسی وضعیت سلامت روانی کارکنان دانشگاه علوم پزشکی سمنان 1385، مجلهعلمیدانشگاهعلومپزشکیسمنان- جلد8، زمستان، شماره2، ص85-93.
صدری جمشید. جعفری، علیرضا.(1389)، بررسی رابطه­ی باورهای مذهبی با سلامت روان (مطالعه موردی دانشجویان دانشگاه آزاد اسلامی واحد ابهر)، مجله علوم رفتاری، بهار، شماره3، ص123-138.
صولتی، سیدکمال، ربیعی، محمد، شریعتی، مریم(1390)، رابطه بین جهت گیری مذهبی و سلامت روان، مجله دانشگاه علوم پزشکی قم، دوره پنجم، شماره سوم، ص 42-48.
طباطبایی، سید محمد حسین.(1363)، تفسیر المیزان، ترجمه سید ابوالحسن موسوی همدانی، قم: بنیاد علمی و فکری علامه طباطبایی و مرکز نشر رجاء.
قاسمی، محمد، فردین، مرضیه و جوادزاده، مهتاب، (1393)، بررسی تأثیر رهبری معنوی بر سلامت سازمانی( مطالعه ای در بین کارکنان تأمین اجتماعی زاهدان)، پژوهش‌های مدیریت عمومی، سال هفتم، شماره 26، ص 135-156.
قرآن کریم
قریشی راد، فخر السادات.(1382). نقش مذهب و رویارویی مذهبی در بهداشت روانی، همایش اسلام و بهداشت روانی، مجموعه مقالات ، جلد2، نشر معارف، ص249-257.
قشقایی زاده، نصرالله، محمدی، بهزاد، مسعودیان، پریسا .(1392). ارائه الگوی نظری سلامت سازمانی دانشگاه بر مبنای آموزه های دینی، مدیریت در دانشگاه اسلامی، سال دوم، شماره 1، ص 157-173.
قهرمانی، محمد، ابوالقاسمیف محمود، عارفی، محبوبه، خاتمی میرحمید.(1391). ارزیابی سلامت سازمانی دانشکدههای دانشگاه شهید بهشتی، فصلنامهمشاورهشغلیوسازمانی، بهار، شماره 10، ص13-30.
کاظمی، محمود. بهرامی، بهرام.(1393). نقش اعتقادات معنوی و فرایض اسلامی در ارتقاء سلامت روانی و پیشگیری از اختلالات روانی، دانشگاه علوم پزشکی زنجان، فروردین و اردیبهشت، شماره 90، ص62-74.
کرمی، جهانگیر، روغنچی، محمود، عطاری، یوسفعلی، بشیده، کیومرث، شکری، مهتاب. (1385). بررسی روابط چندگانه ابعاد جهت گیری مذهبی با سلامت روانی در دانشجویان دانشگاه رازی- مجله علوم تربیتی و روانشناسی، دانشگاه شهید چمران، پاییز 85،شماره 3.
مازندرانی، محمد صالح، (1382ق)، شرح الکافی، تهران، المکتبه الاسلامیه، چاپ اول.
مجلسی، محمد باقر(1403ق)، بحارالانوار،چ2، بیروت، دار احیاء التراث العربی.
محمدی، حسین، مرتضوی، محمد امین، موسوی، محمد رضا، جوانمرد، غلام حسین، منفردی، علیرضا. (1395). تعیین عمل به رابطه باورهای دینی و سلامت روان در دانشجویان مهندسی دانشگاه بناب، مجله پژوهش در دین و سلامت، دوره 2، شماره 2، ص 44-53.
مصباح، محمدتقی(1380)، جامعهوتاریخازدیدگاهقرآن، ج پنجم، سازمان تبلیغات اسلامی.
مطهری، مرتضی (1368)، امامت و رهبری، ج9، تهران، انتشارات صدرا.
مطهری، مرتضی (1368)، سیری در نهج البلاغه، تهران،انتشارات صدرا.
معدنچیان، ابراهیم(1382)، مبارزهبافساداداری، پژوهشکده امام خمینی و انقلاب اسلامی، معاونت پژوهشی .
میانداری،کمال، عابدی جعفری. حسن، نجاری. رضا، مهدی پور. راضیه (1393)، ارائه یک مدل ترکیبی برای طراحی و تبیین سازمان سالم (مطالعه موردی وزارت تعاون، کار و رفاه اجتماعی)، فصلنامه یمطالعاترفتارسازمانی، تابستان، شماره 1و 2، ص 74- 47.
نصیری ولیک بنی، فخرالسادات، قنبری، سیروس، عمادی، سیدرسول، کریمی، ایمان. (1391)، رابطه بین سلامت سازمانی دانشگاه های غرب کشور با سلامت روانی کارکنان آنها، اندیشه های نوین تربیتی، بهار، شماره 3، ص127-151.
نصیری، عزت اله، حسینی، نجمه.(1392). ارزش های اخلاقی موثر در سلامت سازمان از منظر کلام معصومان (ع)، دو فصلنامه اسلام و پژوهش های مدیریتی،  7، ص115-136.

Acosta H, Cruz-Ortiz V, Salanova M, Llorens S. (2015) Healthy organization: analysing its meaning based on the HERO Model / Organizaciones saludables: analizando su significado desde el Modelo HERO, International Journal of Social Psychology, 30(2): 323–350.

 Alman D. (2011) Organizational Health, New Directions Preventive Solutions. Contractor & Director at Preventive Solutions. Brisbane, Australia. Available from

 URL:http://proventivesolutions.com.au/Healthy

Allport GW, Ross IM. (1967) Personal religions orientation and prejudice. Journal of personality and social psychology, 5, 432-433.
Arbor, A. (2000) Religion and Health: Public Health Research and Practice, Annual Review of Public Health, 21,335-367.

Arnetz B, Blomkvist V. (2007) Leadership, Mental Health, and Organizational Efficacy in Health Care Organizations (Psychosocial Predictors of Healthy Organizational Development Based on Prospective Data from Four Different Organizations), Psychotherapy Psychosomatics, 76, 242–248 

Bergin AE. (1991) Values and religious issues in psychotherapy and mental health. American Psychologist, Vol 46(4): 394-403.
Britton B. (2009) Organizational learning and organizational health. Retrieved January: http://www. files/framework/Organizational.

Campell quik J, macik-frey M, Cooper C. (2007) Managerial Dimensions of Organizational Health: The Healthy Leader at Work, gournal of management studies, 44(2): 189-205.

Emmons RA, Paloutzian RF. (2003) The psychology of religion. Annual Review of Psychology, 54,377-402.
Fisher P, Psych R, Psych L. (2007) Organizational Health: a unique 12Factor, 4-tier research based Model. Retrieved :
http://www.fisherandassociates.org/pdf/Org_Health_Description_10.pdf
Goldberg D, Williams P. (1988) A user’s guide to the General Health Questionnaire. Windsor, UK: NFER-Nelson.
Koenig HG, Larson DB. (2009) Religion and mental health: evidence for an association, journal of International Review of Psychiatry, 13(2): 67-78.
Laub J. )2003) Organizational Leaders hip Assessment: website: www.OLAgroup.com.
Lowe SG. (2010) Creating Healthy Organizations, (How Vibrant Workplaces Inspire Employees To Achieve Sustainable Success),U. of Toronto Press, Toronto, 22-23
Stretching RW. (2005) Toning, aerobic exercise increase older adults self-esteem. J Behave Med, 28, 385-94.
Miller B, William R, Thoresen CE. (2003) Spirituality, religion, and health: An emerging research field, American Psychologist, 58(1): 24-35.
 Payne R Bergin AE Bielema KA, Brigham PH. (1991) Jenkins, Review of Religion and Mental Health (Prevention and the Enhancement of Psychosocial Functioning), journal of , 9(2):11-40.
Williams S. (1994) Ways of creating healthy work organizations. In C.L. Cooper & S. Cooper & S. Williams (Ed). Creating healthy work organizations. Chichester, West Sussex: John Wiley & Sons.
Wood C. (2016) Ritual well-being: toward a social signaling model of religion and mental health. Journal of religion, brain & behavior, 1-21.