نوع مقاله : مقاله علمی - پژوهشی

نویسندگان

1 دانشیار دانشگاه علامه طباطبائی

2 دانشجوی دکتری دانشگاه علامه طباطبائی

چکیده

یکی از معضلات همیشگی جوامع، وجود خُرافه و اعتقاد به آن است. عوامل و زمینههای خُرافهگرایی در همه کشورها، آیینها و دینها وجود دارد و بمانند پوستینی وارونه در پی تحریف واقعیتاند. نحلههای خرافهپرستی یکی پس از دیگری رشد یافته و هر روز عدهای زیادی از مردم ناآگاه (از جمله مردم ایران) را جذب خود میکند. براین اساس در نوشتار فوق برآنیم تا با نگاهی تربیتی، به روش پژوهش توصیفی از نوع اسنادی، از طریق تجزیه و تحلیلکیفی اطلاعات به این سوال پاسخ دهیم که؛ خرافهپرستی در ایران و جهان مبتنی برچه جایگاهی بوده و چه راهکارهای تربیتی برای آن میتوان ارائه نمود؟ در پایان نیز به این نتیجه رسیدهایم؛ خُرافهپرستی حاصل دورههای مختلف تاریخی بوده و آثار مخرب و بعضاً غیرقابلجبرانی دارد. و ما در این راه نیاز به رویکردی تربیتی جهت درمان این معضل اجتماعی داریم. دو راهکار تربیتی عقلانی و عرفانی پیشنهاد میگردد؛ چراکه از اهداف اساسی تربیت عقلانی و عرفانی؛ تربیت انسانهای هوشیار و آگاهی است که تفکر خود را بر پایه استدلال صحیح و منطقی بنا نهاده و در برخورد با دنیای پیرامون خود با اندیشهای جامع و عمیق، جوانب مختلف امور را بررسی کرده و از قابلیت انعطاف بالایی در مواجهه با مسائل زندگی برخوردار باشند.

کلیدواژه‌ها

عنوان مقاله [English]

A review of superstitionism in Iran and the world and the educative strategies to deal with it.

نویسندگان [English]

  • sadreddin shariati 1
  • sepideh ensafi 2

چکیده [English]

One of the perennial problems of the society is the existence of superstitionism and the belief in it. Factors and contexts of superstitionism exist in all countries, rituals and religions and seek to distort the reality such as a backward cover. Schools of superstition grow one after another and a large number of uninformed people (including Iran) are absorbed toward it every day. Based on the above-mentioned introduction, we seek to take an educational look and employ a descriptive method via the qualitative analysis of data and answer this question that, what position superstitionism has in Iran and what sorts of educational strategies can be provided for that? Findings revealed that superstitionism is the outgrowth of different historical periods and its effects are devastating and sometimes irreversible. Moreover, we need to have an educational approach to treat this social problem. Two educational, rational and mystical strategies are recommended. The basic objective of rational and spiritual education is training aware and mindful people, who have based their thinking on correct and logical reasoning and investigate different aspects of matters with comprehensive and profound ideas and show high flexibility in dealing with real-world issues.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Superstition
  • Intellectual Education
  • Mystical Education
  • The Holy Quran
قرآن کریم.
روح الامینی، محمود (1372). زمینه فرهنگشناسی، تهران: نشر عطار.
محمدی سرداری، مهدیه (1382). بررسی مقایسه‌ای نگرش دختران ومادران ومادر بزرگ‌ها پایان‌نامه کارشناسی دانشگاه آزاد اسلامی واحد کرمان.
آرون، ریمون (1377). مراحلاساسیاندیشهدرجامعهشناسی، ترجمه باقر پرهام، تهران: انتشارات علمی و فرهنگی.
افشانی، سیدعلیرضا و احمدی، اصغر (1392). میزاننُوگراییوگرایشبهخرافاتدرشهریزد، پژوهشنامه جامعهشناسیخرافاتدرایران، تهران: گروه پژوهش‌های فرهنگی و اجتماعی.
انوری، حمیدرضا (1373). پژوهشی راجع به تقدیرگرایی، پایان‌نامه کارشناسی ارشد، دانشگاه علامه‌طباطبایی.
بهشتی، محمد (1388). سیر اندیشمندان مسلمان در تعلیم و تربیت ومبانی آن، جلد 5، تهران: انتشارات سمت.
پاکدامن، محمدحسن (1378). جامعهدرقبالخرافات، گناوه: انتشارات گوتنبرگ.
جاهودا، گوستاو (1920). روانشناسیخرافات. ترجمه: محمدتقی براهنی (1371)، تهران: انتشارات البرز.
حسینی، سیدعلیرضا (1392). خرافه‌پرستی در جهان، شبکه خبر دانشجویان البرز.
حیران نیا، جلال (1394). جادوی عقل نقاد، گفت‌ و گوی اختصاصی "ایران" با پروفسور اریک‌ توماس‌ وبر.
خاشعی، حسین (1380). زمینه‌های روانشناسی خرافات، نشریهزائر، شماره 79.
خاشعی، رضا (1379). پدیدارشناسی خرافات در ایران، روزنامههمشهری.
درودی، مسعود (1392). خرافات و کارکردهای آن، پژوهشنامه جامعهشناسیخرافاتدرایران، تهران: گروه پژوهش‌های فرهنگی و اجتماعی.
دشتی، محمد (1387). نهج البلاغه، انتشارات جمال، قم.
دلشادتهرانی، مصطفی (1387). سیری در تربیت اسلامی (چاپ هشتم)، تهران: انتشارات دریا.
دورانت، ویل (1368). عصرخرد، ترجمه اسماعیل دولت‌شاهی، تهران: سازمان انتشارات و آموزش انقلاب اسلامی.
دورانت، ویل (1378). تاریخ تمدن، ترجمه اسماعیل دولت‌شاهی (چاپ ششم)، تهران.
دولت‌آبادی، هوشنگ (1379). جایپایزُروان:خدایبختوتقدیر، تهران: نشر نی.
روزت. ای (1371). روانشناسیتخیل، ترجمة اصغر عبدالهی و پروانه میلانی (چاپ یکم)، تهران: انتشارات گوتنبرگ.
زرین‌کوب، عبدالحسین (1376). حکایتهمچنانباقی، تهران: انتشارات سخن.
ستاری، جلال (1370).زمینهفرهنگمردمتهران، تهران: انتشارات ویراستار.
سیاسی، علی اکبر (1347). مختاریم یا مجبور؟ مجلهدانشکدهادبیاتوعلومانسانی، تهران: دانشگاه تهران.
شریعتی، سارا (1384). سخنرانی در انجمن جامعه‌شناسی دانشگاه تهران.
صالحی‌امیری، رضا (1387). خرافهگرایی، تهران: پژوهشکدة تحقیقات استراتژیک.
طباطبایی، سیدمحمدحسین (1376). تفسیر المیزان، جلد اول، ترجمه عبدالکریم نیری بروجردی، تهران: بنیاد علمی و فکری علامه طباطبایی.
فروغی، علی و عسگری‌مقدم، رضا (1392). بررسی میزان گرایش به خرافات در بین شهروندان تهرانی، پژوهشنامه جامعهشناسیخرافاتدرایران، تهران: گروه پژوهش‌های فرهنگی و اجتماعی.
فریزر، جیمز (1384). شاخةزرین، ترجمه کاظم فیروزمند، تهران: نشر آگاه.
مصباح یزدی، محمدتقی (1390). در جستجوی عرفان اسلامی، قم، مؤسسه آموزشی و پژوهشی امام خمینی ره.
مطهری، مرتضی (1358). بیستگفتار، تهران: انتشارات صدرا.
ملکی، حسن (1389). تعلیم و تربیت اسلامی با رویکرد کلان نگر، چاپ اول، تهران: انتشارات عابد.
ناظر، مسلم (1390). بررسی و تبیین تربیت دیدگاه تربیت عرفانی در حکت سینوی (مبانی، اهداف، مراحل، اصول، روش‌ها)، تهران: دانشگاه علامه طباطبایی.
نصراللهی، صفورا (1392). خرافه و خرافه‌گرایی، پژوهشنامه جامعهشناسیخرافاتدرایران، تهران: گروه پژوهش‌های فرهنگی و اجتماعی.
نیکسون، ریچارد (1364). فراسوی صلح، ترجمه محمد رضاپور، چاپ اول، نشر جامعه.
هدایت، صادق (1340). فرهنگعامیانهمردمایران، تهران: نشر سرچشمه.
وکیلی، هادی (1385). خرافه پردازی؛ خاستگاه و نقد آن، فصلنامةکتابنقد، شماره 23، بهار 85.
یاحقی، محمدجعفر (1375). فرهنگ اساطیر و اش‍ارات‌ داستانی‌ در ادبی‌ات‌ ف‍ارسی، ت‍ه‍ران‌: انتشارات سروش.
 
 Inkeles, A & Horton, S.D. (1974). Becoming Modern: Indivitual Change in Six Developing Countries, Harvard University Press.
Paul R.W, Elder L. (2002), Critical Thinking: Tools for Taking Charge of Your Professional and Personal lif. Foundation for Critical Thinking Press.