نوع مقاله : مقاله علمی - پژوهشی

نویسندگان

• کوثر ده دست ¹
• معصومه زیبایی نژاد ²
• مهدیه علیخانلو ³

¹ استادیار گروه مشاوره دانشگاه علامه طباطبائی

² استادیار گروه آموزش روانشناسی و مشاوره دانشگاه فرهنگیان تهران

³ دانش آموخته کارشناس ارشد مشاوره خانواده دانشکده رفاه تهران

چکیده

چکیده
اشتیاق تحصیلی به عنوان یکی از مهم‌ترین عوامل پیشرفت تحصیلی، انگیزه و مشارکت فعال دانش‌آموزان در فرایند یادگیری را تعیین می‌کند و در نظام‌های آموزشی، شناخت منابع و موانع آن برای ارتقای کیفیت یادگیری و برنامه‌ریزی آموزشی مؤثر ضروری است. پژوهش حاضر با هدف بررسی تجارب زیسته دانش‌آموزان دبیرستانی از منابع و موانع اشتیاق تحصیلی انجام شد. این مطالعه در چهارچوب رویکرد کیفی و با استفاده از روش پدیدارشناسی توصیفی انجام شد. میدان پژوهش شامل دانش‌آموزان دبیرستانی ساکن تهران در سال 1404 بود که شاخص‌های اشتیاق تحصیلی را دارا بودند. نمونه‌گیری به شیوه هدفمند و تا رسیدن به اشباع ادامه یافت و در نهایت نمونه گیری در مصاحبه دوازدهم متوقف شد. داده‌ها از طریق مصاحبه‌های نیمه‌ساختاریافته عمیق گردآوری و تحلیل داده‌ها بر اساس روش هفت‌مرحله‌ای کلایزی (۱۹۷۸) انجام شد. برای افزایش اعتبار یافته‌ها، از بازبینی مشارکت‌کنندگان و بررسی همکاران استفاده شد. تحلیل داده‌ها نشان داد موانع اشتیاق تحصیلی شامل «فضای یادگیری غیرجهت‌مند، بی‌ارزش‌سازی و ناامیدی، پیوندهای آسیب‌زا، پویایی‌های نگرشی بازدارنده و پویایی‌های عملکردی بازدارنده» و منابع اشتیاق تحصیلی شامل «فضای یادگیری جهت‌مند، ارزشمندسازی و امیدواری، پیوندهای رشددهنده، پویایی‌های نگرشی اشتیاق‌زا و پویایی‌های عملکردی اشتیاق‌زا» است. یافته‌ها حاکی از آن بود که اشتیاق تحصیلی فرایندی چندبعدی و پویا است که تحت تأثیر تعامل میان عوامل محیطی، شناختی و انگیزشی شکل می‌گیرد و مداخلات آموزشی باید با در نظر گرفتن این تعاملات طراحی شوند و برنامه‌ریزی آموزشی در سطوح مختلف باید با تأکید بر تقویت منابع اشتیاق انجام شود.

کلیدواژه‌ها

• اشتیاق تحصیلی
• دانش‌آموزان دبیرستانی
• پدیدارشناسی
• منابع و موانع

موضوعات

• مشاوره

عنوان مقاله [English]

Lived Experiences of High School Students Regarding the Sources and Barriers of Academic Enthusiasm

نویسندگان [English]

• Kowsar Dehdast ¹
• Masoomeh Zibaeinejad ²
• Mahdieh Alikhanloo ³

¹ Phd Counseling, Assistant Professor, Department of Counseling, Faculty of Psychology and Education, Allameh Tabataba'i University, Tehran, Iran.

² Assistant Professor ,Department of Psychology and Counselling, Farhangian University, P.O. Box 14665-889,Tehran, Iran

³ Master of Family Counseling, Department of Counseling, Refah University

چکیده [English]

Academic engagement is one of the most critical factors influencing students' academic achievement, determining their motivation and active participation in the learning process. In educational systems, identifying the sources and barriers of academic engagement is essential for enhancing learning quality and implementing effective educational planning. The present study aimed to explore high school students’ lived experiences regarding the sources and barriers of academic engagement. This study was conducted within a qualitative framework using a descriptive phenomenological approach. The research field included high school students residing in Tehran in 2025 who demonstrated indicators of academic engagement. Purposeful sampling continued until data saturation was reached, with the twelfth interview marking the endpoint of participant selection. Data were collected through in-depth semi-structured interviews and analyzed using Colaizzi’s seven-step method (1978). To enhance the credibility of the findings, participant validation and peer review were employed. The analysis revealed that the barriers to academic engagement included “undirected learning environments, devaluation and hopelessness, harmful relationships, inhibitory attitudinal dynamics, and inhibitory performance dynamics,” whereas the sources of academic engagement comprised “directed learning environments, valorization and hopefulness, growth-promoting relationships, engagement-enhancing attitudinal dynamics, and engagement-enhancing performance dynamics.” The findings indicate that academic engagement is a multidimensional and dynamic process shaped by the interaction of environmental, cognitive, and motivational factors. Educational interventions should be designed considering these interactions, and educational planning at various levels should emphasize the strengthening of academic engagement resources.

کلیدواژه‌ها [English]

• Academic enthusiasm
• High school students
• Phenomenology
• Sources and barriers