نوع مقاله : مقاله علمی - پژوهشی

نویسندگان

• علی بیات ¹
• حمید رفیعی هنر ²
• محمدرضا جهانگیرزاده ³

¹ دانشجوی دکتری روان شناسی پژوهشگاه حوزه و دانشگاه

² استادیار پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی، قم، ایران

³ استادیار گروه روان‌شناسی موسسه آموزشی و پژوهشی امام خمینی ره، قم، ایران

چکیده

با وجود سابقه گسترده «خرد» در متون فلسفی و دینی، ورود آن به روان‌شناسی به چند دهه اخیر باز می‌گردد. هدف از این پژوهش، طراحی مدل فرآیندی خرد با تاکید بر آموزه‌های دینی و بررسی میزان روایی آن بود. روش این تحقیق کیفی از نوع داده بنیاد بود و به منظور بررسی روایی محتوایی از روش توصیفی زمینه‌یابی استفاده شد. با تشکیل حوزه معنایی، مفاهیم متناظر با خرد در منابع اسلامی شناسایی شد و در چهار مرحله کدگذاری باز، متمرکز، محوری و انتخابی تجزیه و تحلیل شدند. حاصل این مرحله دستیابی به 1276 کد باز، 344 کد متمرکز، 84 کد محوری، 19 مقوله و 10 مولفه اصلی خرد بود. این مولفه‌ها عبارتند از: علم، تمییز، پردازش ذهنی، مهار، اتقان در عمل، کیاست، فراست، بصیرت، فقاهت و تیزفهمی. سپس، روابط فرضی میان این مولفه‌ها و فرآیند دست‌یابی به خردورزی بررسی شد. یافته‌ها نشان داد، روابط فرضی میان این ده مولفه در دو سطح «مقوله‌های هسته‌ای» و «حوزه‌های کنش‌وری» طبقه‌بندی می‌شوند. بر این اساس، خرد در هسته دارای عناصر اساسی «شناخت»، «مهار»، «تشخیص»، «پردازش»، و «عمل متقن» است که در حوزه درون‌فردی به «ادراک بهترین منفعت» و حوزه برون‌فردی به «بینش»، «ادراک انگیزه و اهداف درونی»، «ادراک مفاهیم و اشیاء»، و «تیزفهمی» منجر شد. نتایج حاصل، طراحی مدل فرآیندی خردورزی بود که توسط 6 کارشناس علوم اسلامی و روان‌شناسی مورد ارزیابی قرار گرفته و با استفاده از «شاخص روایی محتوایی(CVI)» تحلیل و مطلوب ارزیابی شد. نتایج حاصل از مدل فرآیندی خرد، مقدمه‌ای برای طراحی مقیاس و مداخلات آموزشی و درمانی خرد است.

کلیدواژه‌ها

• خرد
• مدل فرآیندی
• روان‌شناسی اسلامی
• نظریه داده بنیاد

موضوعات

• پژوهش های مشاوره ای مبتنی بر فرهنگ ایرانی اسلامی

عنوان مقاله [English]

Developing Process Model of Wisdom Based on Islamic Sources: Grounded Theory

نویسندگان [English]

• ali bayat ¹
• Hamid rafii honar ²
• Mohammad reza jahangirzadeh ³

¹ PhD student of psychology, Hawzah and University Research Institute, Qom, Iran

² Islamic Science and Culture Academy, Qom, Iran

³ lecturer (Ph.D.) in psychology, Imam Khomeini Education and Research Institute, Qom, Iran

چکیده [English]

The purpose of this research was to design a wisdom process model with an emphasis on narrative and Qur'anic teachings from Islamic sources. The method of this research was a qualitative type of Grounded Theory, and in order to check content validity, the descriptive contextualization method was used. With the formation of the semantic domain, the concepts corresponding to wisdom were identified in Islamic sources and analyzed in four stages of open, focused, central and selective coding. The result of this stage was the achievement of 1276 open codes, 344 focused codes, 84 central codes, 19 categories and 10 main micro components. These components are: knowledge, distinction, mental processing, control, strength in practice, perspicacity, acumen, insight, comprehend and sagacity. Then, the hypothetical relationships between these components and the process of achieving wisdom were investigated. The findings showed that the hypothetical relationships between these ten components are classified into two levels of "core categories" and "active domains". Based on this, wisdom in the core has the basic elements of "cognition", " control", "diagnosis", "processing", and " strength in practice ", which led to "perception of the best interest" in the intrapersonal domain and "insight", "perception of inner motivation and goals", "perception of concepts and objects", and "acuity" in the extra personal domain. The results were the design of a process model of wisdom, which was evaluated by 6 experts in Islamic sciences and psychology, and analyzed and evaluated using (CVI).

کلیدواژه‌ها [English]

• Wisdom
• Process Model
• Islamic Psychology
• Grounded Theory method