نوع مقاله : مقاله علمی - پژوهشی
نویسندگان
1 دانشجوی دکتری روانشناسی پژوهشگاه حوزه و دانشگاه قم
2 استادیار گروه روان شناسی پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی، قم
3 دانشجوی دکتری روان شناسی سلامت دانشگاه تهران
4 دانشجوی دکتری روان شناسی جامعه المصطفی العالمیه
چکیده
هدف پژوهش حاضر، تدوین مدل مفهومی نشانگان خودفزوندهی مرضی در منابع اسلامی و بررسی میزان روایی آن بود. با توجه به هدف، از روش آمیخته کیفی و کمی استفاده شده است. در بخش کیفی، ابتدا با استفاده از روش حوزههای معنایی (تریر، 2019) بهوسیله 35 واژه مرتبط، 481 گزاره دینی با استفاده از نمونهگیری هدفمند بر اساس اصل اشباع جمعآوری و با استفاده از روش تحلیل محتوای کیفی مایرینگ به شیوه تحلیل محتوای استقرایی (2004) بهوسیله سه مرحله کدگذاری باز، محوری و انتخابی مورد تجزیهوتحلیل قرار گرفت. سپس در بخش کمی، اعتبار یافتهها با استفاده از روش ارزیابی نظرات کارشناسان بهوسیله 11 متخصص با محاسبه شاخص روایی محتوا ارزیابی شد. یافتههای پژوهش نشان داد که سازه خودفزوندهی مرضی دارای 3 محور و 14 نشانه میباشد. بخش اول مولفههای میلمحور (سیری ناپذیری خواستهها، تمایل به بیشتر از مقدار کفایت برای خود، علاقه شدید به جمعآوری و نگهداری مال)، بخش دوم مولفههای هیجانمحور (رنج کشیدن از نرسیدن به خواستهها، نداشتن رضایت، آرزوی عمر طولانی، داشتن غم و اندوه، نداشتن آسایش، حقارت مقابل دیگران بخاطر درخواستها) و بخش سوم مولفههای رفتارمحور (به خود سخت گرفتن در زندگی، بهانهتراشی زیاد برای عدم بخشندگی، نپرداختن حقوق الهی، کسب و نگهداری مال از راه غیردرست، توانایی رد خواستههای خود را نداشتن) میباشد. نتایج حاصل از نشانگان این سازه، زمینه مناسبی برای تشخیص، طراحی مقیاس و تدوین مداخلات درمانی این سازه فراهم کرده است.
کلیدواژهها
عنوان مقاله [English]
Development of a Conceptual Model of Psychopathological Self-Maximizing syndrome; A construct in religious psychology
نویسندگان [English]
- Mojtaba Hafezi 1
- Hamid rafii honar 2
- Alireza Fazeli Mehrabadi 3
- MOJTABA FARHOUSH 4
1 Research Institute of Hawzah and University
2 Islamic Science and Culture Academy, Qom, Iran
3 Department of Health Psychology, Faculty of Psychology and Educational Sciences, University of Tehran, Tehran, Iran
4 Al-Mustafa International Society
چکیده [English]
The aim of this study was to develop a conceptual model of Psychopathological Self-Maximizing syndrome in Islamic sources and to evaluate its validity. According to the purpose, the qualitative and quantitative mixed method has been used. In the qualitative part, first using the method of semantic domains (Trier, 2019) with 35 related words, 481 religious propositions were collected using purposive sampling based on the principle of saturation and using the method of qualitative content analysis by the method of inductive content analysis. (2004) were analyzed by three steps of open, axial and selective coding. Then, in the quantitative part, the validity of the findings was evaluated using the method of evaluating the opinions of experts by 11 experts by calculating the content validity index. Findings showed that the Psychopathological Self-Maximizing construct has 3 axes and 14 symptoms. The first part of the desire-oriented components (insatiability of desires, desire to be more than enough for oneself, intense interest in collecting and maintaining wealth), the second part of emotion-oriented components (suffering from not achieving desires, dissatisfaction, longing for life, grief) , Lack of comfort, humiliation in front of others due to requests) and the third part are the components of behavior-oriented (self-hardening in life, excessive excuse for not giving, not paying divine rights, acquiring and keeping property through wrongdoing, not being able to reject their demands). The results of the syndrome of this construct have provided a suitable background for diagnosis, scale design and formulation of therapeutic interventions of this structure.
کلیدواژهها [English]
- "Maximizing"
- "Stinginess"
- "Greed"
- "covetousness"
- "Symptoms"
آذری، هانیه. (۱۳۹۸). شاخصها و مصادیق بخل در قرآن و حدیث، پایاننامه کارشناسیارشد، دانشگاه ایلام، ایلام.
آقاجمال خوانساری، محمدبن حسین. (۱۳۶۶). شرح محقق بارع جمالالدین محمد خوانساری بر غررالحکم و دررالکلم، تهران، دانشگاه تهران.
آمدی، عبدالواحد بن محمد. (۱۳۶۶). تصنیف غرر الحکم و دررالکلم، مصطفی درایتی، قم، مکتب الإعلام الإسلامی. مرکز النشر.
ابراهیمی، حمیدرضا؛ وحدتی، حجت؛ سپهوند، رضا و اسماعیلی، محمودرضا. (۱۴۰۰). شناسایی ابعاد نیازهای حیات معنوی منابع انسانی در صحیفه سجادیه، مطالعات اسلام و روانشناسی، 15 (28)، 227-253.
اسکندری، اعظم؛ وزیری، سعید؛ فلاح، محمدحسین و عاصی مذنب، ابوالقاسم. (۱۴۰۰). تدوین و اعتبارسنجی ابزار سنجش سلامت معنوی مبتنی بر متون اسلامی مرتبط، فرهنگ مشاوره و رواندرمانی، 12 (48)، 165-196.
ابنبابویه، محمد بن علی. (۱۳۷۸). عیون أخبار الرضا علیه السلام، ج 1-2، تهران: جهان.
ابن سیده، علی بن اسماعیل. (۱۴۲۱). المحکم و المحیط الأعظم، بیروت، دار الکتب العلمیة.
ابن شعبه، حسن بن علی. (۱۳۶۲). تحف العقول عن آل الرسول صلی الله علیهم، قم، قم: جماعة المدرسین فی الحوزة العلمیة بقم، مؤسسة النشر الإسلامی.
ابن منظور، محمد بن مکرم. (۱۴۱۴). لسان العرب، بیروت، دار الفکر للطباعة و النشر و التوزیع.
ابنبابویه، محمد بن علی. (۱۳۷۶). الأمالی (للصدوق)، تهران، کتابچی.
ابنبابویه، محمد بن علی. (۱۳۶۲). الخصال، قم، جماعة المدرسین فی الحوزة العلمیة بقم. مؤسسة النشر الإسلامی.
ابنبابویه، محمد بن علی. (۱۴۰۲). مصادقة الإخوان، الکاظمیه، مکتبة الإمام صاحب الزمان العامة.
ابنبابویه، محمد بن علی. (۱۴۰۳). معانی الأخبار، قم: جامعه مدرسین حوزه علمیه قم، دفتر انتشارات اسلامی.
ابنبابویه، محمد بن علی. (۱۴۱۳). من لا یحضره الفقیه، قم، جماعة المدرسین فی الحوزة العلمیة بقم، مؤسسة النشر الإسلامی.
احمدی تهرانی، علی. (۱۳۹۷). اخلاق اسلامی، مشهد، کانون نشر کتاب.
اسماعیل زاده، الهام. (۱۳۹۴). حرص از منظر قرآن و روایات، پایاننامه کارشناسی ارشد، دانشگاه شیراز، شیراز.
المتقی الهندی، علاءالدین علی بن حسام الدین. (۱۴۱۹). کنز العمّال فی سنن الاقوال و الافعال، بیروت، دارالکتب العلمیه.
الهامی نیا، علی اصغر. (۱۳۸۶). اخلاق مدیریت، قم، افق فردا.
باچر، جیمز؛ مینکا، سوزان و هولی، جیل. (2014). آسیب شناسی روانی؛ ترجمه یحیی سید محمدی (1394)، تهران، ارسباران.
ترکاشوند، جواد؛ زارعی توپخانه، محمد؛ هراتیان، عباسعلی و احمدی، محمدرضا. (۱۳۹۷). رابطه روان بنههای ناسازگار اولیه، ویژگیهای شخصیتی و صفت اخلاقی حرص، روانشناسی و دین،1 (41)، 63-76.
تمیمی آمدی، عبد الواحد بن محمد. (۱۴۱۰). غرر الحکم و درر الکلم، تصحیح سید مهدی رجایی، قم، دار الکتاب الإسلامی.
ثعالبی، عبد الملک بن محمد. (۱۴۱۴). فقه اللغة، ج ۱، بیروت، دار الکتب العلمیة.
جزایری، محمدعلی (۱۳۸۸). دروس اخلاق اسلامی، قم، حوزه علمیه قم، مرکز مدیریت.
جعفر بن محمد (ع)، امام ششم. (۱۴۰۰). مصباح الشریعة، بیروت، مؤسسة الأعلمی للمطبوعات.
جواهری، محمدرضا. (۱۳۹۵). واکاوری مفهوم حرص در اخلاق اسلامی در پرتو احادیث امام رضا (ع)، فرهنگ رضوی، 4 (16)، 176-143.
حافظی، مجتبی؛ رفیعی هنر، حمید و آینه چی، عباس. (۱۳۹۹). مدل مفهومی فرآیندی مرکزیت بخشی نابهنجار به خود در منابع اسلامی، فرهنگ مشاوره و روان درمانی، 11 (42)، 37-72.
حسنی حمیدآبادی، مهناز؛ یزدان پناه، مهرعلی و جهانیان، سوزان. (۱۳۹۹). بررسی تطبیقی رویکرد قرآن کریم و مثنوی معنوی به حرص و طمع، سبک شناسی نظم و نثر فارسی (بهار ادب)، اسفند، 12 (58)، 101-121.
داودی، عبدالوحید و گلزاری، محمود. (۱۳۹۲). نشانه شناسی کبر، حرص و حسادت در منابع اسلامی با گرایش روانشناسی مثبت، پایاننامه کارشناسی ارشد، دانشگاه علامه طباطبائی، تهران.
راغب اصفهانی، حسین بن محمد. (۱۴۱۲). مفردات ألفاظ القرآن، بیروت، دار القلم.
رحیمی اصفهانی، غلامحسین. (۱۳۹۱). اخلاق اسلامی، قم، دارالعلم.
سیف، علی اکبر (۱۳۹۴). ساختن ابزارهای اندازهگیری متغیرهای پژوهشی در روانشناسی و علوم تربیتی: آزمون و پرسشنامه، تهران، دیدار.
شاملی، نصرالله و بنائیان اصفهانی، علی. (۱۳۹۰). تبیین میدان معنی شناسی مفهوم بخل در نهج البلاغه، مشکات، 30 (110)، 61-48.
شریف الرضی، محمد بن حسین. (۱۴۱۴). نهج البلاغة (صبحی صالح)، قم، مؤسسة دار الهجرة.
شولتز، دوآن. (2020). روانشناسی کمال: الگوهای شخصیت سالم، ترجمه گیتی خوشدل (1399)، تهران، پیکان.
شولتز، دوآن و شولتس، نی آلن. (2013). نظریههای شخصیت (ویراست دهم)، ترجمه یحیی سیدمحمدی (1397)، تهران، ویرایش.
شیرازی، میرزا بابا ابوالقاسم بن عبدالنبی. (۱۳۸۶). مناهج أنوار المعرفة فی شرح مصباح الشریعة و مفتاح الحقیقة، تهران، خانقاه احمدی.
صیادی شهرکی، رقیه صیادی و میرزائی، پوران. (۱۳۹۵). تحلیل کاربرد گزارههای معنایی بخل در آیات و روایات، مشکات، 36 (132)، 15-35.
طباطبائی، محمدحسین. (۱۴۱۷). المیزان فی تفسیر القرآن، قم، جامعه مدرسین حوزه علمیه قم، دفتر انتشارات اسلامی.
طباطبائی، سید محمد کاظم. (۱۳۹۸). منطق فهم حدیث، قم، موسسه آموزشی و پژوهشی امام خمینی (ره).
طریحی، فخرالدین بن محمد. (۱۳۷۵). مجمع البحرین، تهران، مکتبة المرتضویة.
طوسی، محمد بن حسن. (۱۴۰۹). التبیان فی تفسیر القرآن، بیروت، دار احیاء التراث العربی.
غزالی، محمدبنمحمد. (۱۴۰۶). احیاء علوم الدین، ترجمه مویدالدینمحمد خوارزمی، وزارت فرهنگ و آموزش عالی، علمی و فرهنگی.
فخررازی، محمدبن عمر. (۱۴۲۰). التفسیر الکبیر (مفاتیح الغیب)، بیروت، داراحیاء التراث.
فراهیدی، خلیل بن احمد. (۱۴۰۹). کتاب العین، قم، مؤسسة دار الهجرة.
فرحانی زاده، مجید؛ محمدیان، عباس؛ خواجهایم، احمد و تسنیمی، علی. (۱۳۹۹). تبدّل و تحوّل صفت «حرص» از دیدگاه آثار تعلیمی صوفیه تا سدة نهم هجری، پژوهشنامه ادیان، 14 (28)، 189-209.
فیضکاشانی، محمدبنشاهمرتضی. (۱۳۷۶). المحجه البیضاء، قم، جامعه مدرسین حوزه علمیه قم، دفتر انتشارات اسلامی.
قرائتی، محسن. (۱۳۸۸). تفسیر نور، تهران، مرکز فرهنگی درسهایی از قرآن.
کلینی، محمد بن یعقوب. (۱۴۲۹). کافی (ط- دار الحدیث)، قم، مؤسسه علمی فرهنگی دار الحدیث.
لیثی واسطی، علی بن محمد. (۱۳۷۶). عیون الحکم و المواعظ، قم، مؤسسه علمی فرهنگی دار الحدیث.
مجلسی، محمدباقر بن محمدتقی. (۱۴۰۳). بحار الأنوار الجامعة لدرر أخبار الأئمة الأطهار (علیهم السلام)، بیروت، دار احیاء التراث العربی.
مصطفوی، حسن. (۱۳۶۸). التحقیق فی کلمات القرآن الکریم، تهران، وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی.
معتمد لنگردوی، فرشته و فتاحی زاده، فتحیه. (۱۳۹۶). تحلیل محتوای احادیث رضوی در موضوع «بخل با رویکرد تربیت اخلاقی»، آموزههایی تربیتی در قرآن و حدیث، 3 (5)، 71-90.
معروفی، یحیی و یوسف زاده، محمدرضا (۱۳۸۸). تحلیل محتوا در علوم انسانی (راهنمای عملی تحلیل کتابهای درسی)، تهران، سپهر دانش.
مکارم شیرازی، ناصر. (۱۳۷۷). اخلاق در قرآن، قم، امام علی بن ابی طالب (ع).
موسوی، سید مجتبی. (۱۳۴۱). حرص با یک شهوت نامحدود، درسهایی از مکتب اسلام، 11.
موسوی خمینی، روحالله. (۱۳۸۵). شرح حدیث «جنود عقل و جهل»، قم، موسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی(س).
مهوش، محمد و سعدوندی، مهدی. (۱۳۹۸). معرفهای قناعت در معماری (در تضاد معنایی قناعت با طمع و حرص)، نشریه علمی اندیشه معماری، 3 (5)، 17-32.
نراقی، احمد. (۱۳۷۸). معراج السعاده، قم، موسسه انتشارات هجرت.
نراقی، محمد مهدی. (۱۳۷۷). جامع السعادات، بیروت، موسسه الاعلمی للمطبوعات.
ورام بن أبی فراس، مسعود بن عیسی. (۱۴۱۰). تنبیه الخواطر و نزهة النواظر (مجموعة ورّام)، قم، دار التعارف.
هالجین، ریچارد؛ و ویتبورن، سوزان کراس. (2014). آسیب شناسی روانی: دیدگاههای بالینی درباره اختلالهای روانی براساس DSM-5 (متن کامل جلد 1 و 2)، ترجمه یحیی سیدمحمدی (1398)، ج 2، تهران، روان.
هراتیان، عباسعلی؛ آگاه هریس، مژگان؛ محمدی، زهرا و شمسی نژاد، فاطمه السادات (۱۳۹۳). ساخت و اعتباریابی مقیاس اسلامی حرص- قناعت، روانشناسی و دین، 4 (28)، 5-22.
D’Souza, J. (2015). Greed: Crises, causes, and solutions. International Journal of Humanities and Social Science, 5(7), 1–6.
Fromm, E. (1941). Escape from Freedom, New York (Avon Books) 1965.
Glaser, B. G. & Strauss, A. L. (1967). The discovery of grounded theory: strategies for qualitative theory. New Brunswick: Aldine Transaction.
Goldbart, S. Jaffe, D. T. & DiFuria, J. (2004). Money, meaning, and identity: Coming to terms with being wealthy. Psychology and consumer culture: The struggle for a good life in a materialistic world, 189–210.
Krekels, G. Pandelaere, M. & Weijters, B. (2011). Dispositional greed: scale development and validation. ACR North American Advances.
Lambie, G.W. Stickl Haugen, J. & Tabet, S. M. (2022). Development and initial validation of the multidimensional dispositional greed assessment (MDGA) with adults. Cogent Psychology, 9(1), 2019654.
Lee, K. & Ashton, M. C. (2006). Further assessment of the HEXACO Personality Inventory: Two new facet scales and an observer report form. Psychological assessment, 18(2), 182.
Linley, P. A. Joseph, S. & Seligman, M. EP. (2004). Positive psychology in practice. Wiley Hoboken, NJ.
Lopez, S. J. (2011). The encyclopedia of positive psychology. John Wiley & Sons.
Mayring, Philipp. (2004). Qualitative content analysis. A companion to qualitative research, 1(2), 159–176.
Millon, T. Lerner, M. J. & Weiner, I.B. (2003). VOLUME 5 PERSONALITY AND SOCIAL PSYCHOLOGY.
Navaro, L. & Schwartzberg, S. L. (2007). Envy, Competition and Gender: Theory, Clinical Applications and Group Work. Routledge.
Nikelly, A. (2006). The pathogenesis of greed: Causes and consequences. International Journal of Applied Psychoanalytic Studies, 3(1), 65–78.
Peterson, C. (2000). The future of optimism. American psychologist, 55(1), 44.
Polit, D. F & Beck, C. T. (2006). The content validity index: are you sure you know what’s being reported? Critique and recommendations. Research in nursing & health, 29(5), 489–497.
Schwartz, B. Ward, A. Monterosso, J. Lyubomirsky, S. White, K. & Lehman, D. R. (2002). Maximizing versus satisficing: happiness is a matter of choice. Journal of personality and social psychology, 83(5), 1178.
Strauss, A. & Corbin, J. (1990). Basics of qualitative research. Sage publications.
Thomas, David R. (2006). A general inductive approach for analyzing qualitative evaluation data. American journal of evaluation, 27(2), 237–246.
Trier, J. (2019). Das sprachliche feld. eine auseinandersetzung. De Gruyter Mouton.
)