نوع مقاله : مقاله علمی - پژوهشی

نویسندگان

1 دانشجوی دکتری مشاره دانشگاه آزاد اسلامی تهران مرکز

2 دانشیار گروه مشاوره دانشگاه خوارزمی

3 دانشیار گروه روان سنجی دانشگاه علامه طباطبائی

4 استادیار گروه روان شناسی دانشگاه آزاد اسلامی واحد تهران مرکز

چکیده

هدف: شیوع رفتارهای پرخطر در جوامع یکی از موارد جدی تهدید‌کننده سلامت است. بنابراین، هدف از این پژوهش بررسی مدل عِلّی گرایش به رفتار پرخطر نوجوانان بر اساس باورهای فراشناختی و سبک‏های هویت با میانجیگری افکار منفی تکرار شونده و تاب‏آوری بود. روش شناسی: روش پژوهش توصیفی و از نوع همبستگی است. جامعه آماری این پژوهش کلیه دانش‏آموزان دختر دوره دوم متوسطه شهر کرج بودند. 360 نفر از این‏ افراد بر اساس دیدگاه کلاین و به شیوه نمونه‏گیری دسترس انتخاب‌ شدند. نمونه پژوهش به مقیاس‌های خطرپذیری نوجوانان ایرانیِ زاده محمدی، احمد‌آبادی و حیدری، باورهای فراشناختیِ کارترایت-هاتون و ولز، سبک‌های هویتِ برزونسکی و همکاران ، افکار تکرار شوندهِ مک‌اوی، مولدز و ماهونی(2014) و تاب‌آوریِ کانر و دیویدسون(2003) پاسخ دادند. یافته‏ها: نتایج نشان داد که بین باورهای فراشناختی و سبک هویت هنجاری، هویت سردرگم-اجتنابی و افکار منفی تکرار شونده با گرایش به رفتار پرخطر نوجوانان رابطه مثبت و معناداری وجود دارد. همچنین یافته‌ها نشان داد که بین هویت اطلاعاتی، تعهد هویت، تاب‌آوری با گرایش به رفتار پرخطر نوجوانان رابطه منفی و معناداری وجود دارد. افزون بر این، نتایج مدل‌یابی علّی معادلات ساختاری نشان داد که باورهای فراشناختی و سبک‏های هویت به طور مستقیم و غیرمستقیم با میانجیگری افکار منفی تکرار شونده و تاب‌آوری با گرایش به رفتار پرخطر رابطه دارند. نتیجه‌گیری: بر اساس یافته‌های پژوهش افکار منفی تکرار شونده و تاب‌آوری می‌توانند در رابطه بین باورهای فراشناختی و سبک‏های هویت با گرایش به رفتار پرخطر نقش میانجی داشته باشند.

کلیدواژه‌ها

عنوان مقاله [English]

The causal model of tendency to high-risk behaviors in adolescents based on metacognitive beliefs and identity styles with role mediating of negative repetitive thoughts and resilience

نویسندگان [English]

  • m g 1
  • Kiyanoosh Zahracar 2
  • Noor ali Farokhi 3
  • Mojgan Mardani rad 4

1 Counseling Department, Faculty of Psychology and Education, Islamic Azad University of Tehran, Markaz.

2 Department of counseling , Faculty of Education and Psychology- University of Kharazmi -Tehran-Iran

3 professor of Tabatabai University

4 Associate of Azad University

چکیده [English]

Aim: The prevalence of risk-taking behaviors is a severe health threat. Therefore, present study aimed to causal model of tendency to high-risk behaviors in adolescents based on metacognitive beliefs and identity styles with role mediating of negative repetitive thoughts and resilience. Methods: The quantitative - correlation method was used. The statistical population consists of all female students in Karaj city in year academic 2019-2020. In this study, according to convenience sampling method, 360 people female students by formula Kline (2016) were selected as samples. Sample research into scales were asked to Iranian adolescents risk-taking scale of Zadeh Mohammadi, Ahmadabadi, Heidar (2011), meta-cognitions questionnaire of Cartwright-Hatton & Wells (1997), revised identity style inventory of Berzonsky and et al (2013), repetitive thinking questionnaire-10 of McEvoy, Moulds & Mahoney (2014) and Connor-Davidson Resilience Scale (2003). Data were analyzed by SPSS and AMOS-24 software, using Pearson correlation and structural model. Results: Findings showed that there was positive and significant correlation between metacognitive beliefs, normative, diffuse-avoidant identity style and negative repetitive thoughts with tendency to high-risk behaviors (p < 0/01). Also, findings showed that there was negative and significant correlation between information, commitment identity style and resilience with tendency to high-risk behaviors (p < 0/01). In this study, structural equations modeling showed that have a signification relationship between metacognitive beliefs and identity styles directly and indirectly related to mediating negative repetitive thoughts and resilience with high-risk behaviors in adolescents.

کلیدواژه‌ها [English]

  • high-risk behaviors
  • metacognitive beliefs
  • identity styles
  • negative repetitive thoughts
  • resilience
ادیب‍نیا، فائزه؛ احمدی، عبدالجواد؛ و موسوی، سیدمحمدعلی. (1395). مروری بر علل گرایش به رفتارهای پرخطر در نوجوانان. فصلنامه سلامت اجتماعی و اعتیاد، 3(9)، 36-11.
اصولی، اعظم؛ شریعتمدار، آسیه؛ و کلانتر هرمزی، آتوسا. (1395). بررسی رابطه‌ی باورهای فراشناخت باخودتنظیمی تحصیلی و تعارض دانش آموزان و والدین. نشریه علمی فرهنگ مشاوره و روان‌درمانی، 7(27)، 104-83.
اکبری، بهمن؛ خوش چین گل، نورا؛ نادری‍‍فر، نسرین؛ و موسی زاده، نصیبه. (1398). مقایسه تنظیم شناختی هیجانی و سبک‌های هویتی در نوجوانان بزهکار و غیر بزهکار. مجله سلامت اجتماعی، 6 (2)، 235-227.
اکبری، مهدی. (1396). اعتباریابی و پایایی سنجی نسخه 10 سؤالی پرسشنامه افکار تکرارشونده در نمونه غیربالینی: یک ابزار فراتشخیصی. مجله روان‍شناسی بالینی، 9(2)، 73-59.
اورکی، محمد؛ بیات، شهره؛ نجفی، محمدتقی؛ و نورمحمدی، احمد. (1397). رابطه باورهای فراشناخت، امید به زندگی و کیفیت زندگی با افسردگی بیمارستانی در بیماران کلیوی تحت همودیالیز شهر کرج. مجله علوم پزشکی صدرا، 6(2)، 100-87.
پورابراهیم، تقی؛ حیدری، جعفر؛ و خوش‏کنش، ابوالقاسم. (1390). رابطه شیوههای فرزندپروری با سبک‏های هویتیابی و گرایش به مشاغل در نوجوانان. فصلنامه علمی و پژوهشی مشاوره شغلی و سازمانی، 3 (8)، 24-11.
جنادله، جالد؛ بساک نژاد، سودابه؛ یونسی، عیدان؛ و سعادتمند، خدیجه. (1397). رابطهی حساسیت اضطرابی، اجتناب تجربی و تابآوری با اضطراب امتحان در دانشآموزان. مجله علمی و پژوهشی روان‍شناسی بالینی، 10(1)، 78-71.
رضایی، الهام؛ و حاجی علیزاده، کبری. (1396). مقایسه رفتارهای پرخطر، مهارت‌های ارتباطی و خودکارآمدی در نوجوانان پرورشگاهی، خانواده‌های جایگزین و عادی شهر بندرعباس. نشریه آموزش پرستاری، 6(5)، 61-54.
رهبریان، اعظم؛ صالحی، حامد؛ غریب دوست، مجید؛ و محمودی، حسین. (1399). نقش نشخوار فکری و سرسختی روان‌شناختی در پیش‌بینی خطرپذیری دانشآموزان. فصلنامه سلامت روان کودک، 7(2)، 40-31.
رهنمائی، سمیه؛ و آقایی، اصغر. (1399). اثربخشی درمان گروهی تکنیک حیرت زدایی (با تأکید بر سوگ ناشی از فقدان معنا) بر شادی و تاب‌آوری. نشریه علمی فرهنگ مشاوره و روان‌درمانی، 11(44)، 252-235.
زاده‌محمدی، علی؛ احمدآبادی، زهره؛ حیدری، محمود. (1390). تدوین و بررسی ویژگی‌های روان‌سنجی مقیاس خطرپذیری نوجوانان ایرانی. مجله روان‌پزشکی و روانشناسی بالینی ایران، 17(3)، 225-218.
سامانی، سیامک؛ و بهمنش، زهرا (1389). مقایسه فرایندها و کنشهای خانواده در نوجوانان عادی و بزهکار. فصلنامه مطالعات امنیت اجتماعی، 23(1)، 68-43.
سلیمانی‌نسب، فریده؛ غلامرضایی، سیمین؛ و ویسکرمی، حسن‌علی. (1397). تدوین و اعتباریابی پرسشنامه سنجش میزان گرایش به خطرپذیری در دانش‌آموزان نوجوان ایرانی در راستای تحقق اهداف تربیت دینی. مسائل کاربردی تعلیم و تربیت اسلامی، 3(3)، 84-59.
شفیعی، سهیلا؛ صیادی، معصومه؛ شریفی، پریسا. (1398). نقش عواطف و باورهای فراشناختی در پیشبینی رفتارهای خودآسیبرسان جوانان. نشریه علمی رویش روان‍شناسی، 8(7)، 129-119.
عطادخت، اکبر؛ و قره گوزلو، نادیا. (1397). نقش افسردگی، اضطراب و استرس دانش‌آموزان پسر در پیش‌بینی نگرش مثبت و منفی آن‌ها به بزهکاری. مجله روان‍شناسی مدرسه، 7 (2)، 130-115.
علیزادگانی، فاطمه؛ اخوان تفتی، مهناز؛ و کداخدایی، محبوبه السادات. (1398). شناسایی علل گرایش نوجوانان به رفتارهای پرخطر و بررسی تفاوتهای جنسیتی: یک مطالعه کیفی. مجله تحقیقات کیفی در علوم سلامت، 8(1)، 97-86.
غیورکاظمی، فاطمه؛ سپهری شاملو، زهره؛ مشهدی، علی؛ غنائی، علی؛ و پاسالار، فروزان. (1395). مقایسه اثربخشی درمان فراشناخت و آموزش نوروفیدبک بر بهبود باورهای فراشناختی و علائم اضطراب در دانشجویان دختر دارای اختلال اضطراب اجتماعی (تک آزمودنی). مجله روان‍شناسی شناختی، 4(1 و 2)، 30-19.
قاسمپور، فاطمه؛ عظیمی، مریم؛ ثناگو، اکرم؛ و مبصری، علی اکبر. (1396). بررسی رابطه بین سبکهای هویت و انگیزه پیشرفت در دانشآموزان دوره متوسطه شهرستان ساری. مجله علمی پژوهان، 16(2)، 52-46.
قناعتی کاشانی، جمیله؛ شکرگزار، علیرضا؛ و همتی راد، گیتی. (1399). نقش ممیزی سبک‌های هویت در تشخیص استفاده آسیب‌زا از اینترنت در دانش ‌آموزان؛ تحلیل تابع تشخیصی. مجله پیشرفت‍های نوین در علوم رفتاری، 5(42)، 20-11.
محسنی، سحر؛ میرشکاری، لیلا؛ آهویی، مهشید؛ حسینی سرحدی، فاطمه؛ ثناگو، اکرم؛ و کهکی، فاطمه. (1396). رابطه بین هیجان‌ خواهی و سبک‌های هویت با رفتارهای پرخطر نوجوانان (کانون هلال احمر زاهدان). توسعه پرستاری در سلامت، 8(1)، 56-47.
محمدعلی پور، زینب؛ رستمی، محمد؛ و میرقائم مقامی، مریم. (1389). رابطه سبکهای دلبستگی و رفتارهای پرخطر. فصلنامه اعتیاد پژوهی، 4(15)، 90-82.
مرادی، شهرزاد؛ و قدرتی میرکوهی، مهدی. (1399). مقایسه نقش امید و تاب‌آوری در پیش‌بینی رضایت از زندگی سالمندان. نشریه سالمندشناسی، 5(1)، 81-71.
مظفری، نظیر؛ باقریان، فاطمه؛ زاده‍محمدی، علی؛ و حیدری، محمود. (1399). شناسایی چیستی و چگونگی رفتارهای پرخطر در نوجوانان درگیر رفتارهای پرخطر: یک مطالعه‌ی پدیدارشناسانه. فصلنامه علمی اعتیادپژوهی، 14(56)، 224-119.
ملکی، مصطفی؛ محققی، حسین؛ نبی‍زادهف صفدر. (1398). پیش‌بینی گرایش به رفتارهای پرخطر بر اساس نشخوار خشم و ابرازگری هیجان. فصلنامه اندیشه و رفتار در روان‍شناسی بالینی، 14(52)، 16-7.
مؤمنی مهمویی، حسین؛ و رفیعی نژاد، خجسته. (1397). رابطه باورهای فراشناختی و جهتگیری مذهبی با شکلگیری هویت در دانش آموزان دختر پایه پنجم شهر مشهد. دومین کنفرانس بین‌المللی نوآوری و تحقیق در علوم تربیتی، مدیریت و روان‍شناسی.
میری پاکدهی، حوری؛ حیدری، مرتضی؛ و محمدی، حمید؛ و سلم آبادی، مجتبی. (1394). بررسی ارتباط سبکهای هویت با تابآوری دانشآموزان. اولین همایش علمی پژوهشی روانشناسی، علوم تربیتی و آسیب‌شناسی جامع.
نیازی، محسن؛ عباس زاده، محمد؛ و سعادتی، موسی. (1396). ساخت و روایی یابی مقیاس رفتارهای پرخطر با کاربرد نرم‌افزار Smart-PLS (موردمطالعه جوانان ۳۴-۱۵ سال شهر تبریز). فصلنامه اعتیادپژوهی، 11(43)، 50-31.
یاریاری، فریدون؛ کشاورزی، فاطمه؛ و رسولی، علی. (1394). نقش باورهای فراشناختی و نگرش به روابط قبل از ازدواج در پیش‌بینی رفتارهای پرخطر نوجوانان. فصلنامه پژوهش در سلامت روان‌شناختی، 9(2)، 33-25.
Alarcón, R., Cerezo, M. V., Hevilla, S., & Blanca, M. J. (2020). Psychometric properties of the Connor-Davidson Resilience Scale in women with breast cancer. International Journal of Clinical and Health Psychology, 20(1), 81-89.
Anderson, R., Capobianco, L., Fisher, P., Reeves, D., Heal, C., Faija, C. L., & Wells, A. (2019). Testing relationships between metacognitive beliefs, anxiety and depression in cardiac and cancer patients: Are they transdiagnostic?. Journal of psychosomatic research, 124, 109738.
Ballesio, A., Bacaro, V., Vacca, M., Chirico, A., Lucidi, F., Riemann, D., ... & Lombardo, C. (2020). Does cognitive behaviour therapy for insomnia reduce repetitive negative thinking and sleep-related worry beliefs? A systematic review and meta-analysis. Sleep Medicine Reviews, 101378.
Berzonsky, M. D., & Kinney, A. (2019). Identity Processing Style and Depression: The Mediational Role of Experiential Avoidance and Self-Regulation. Identity, 19(2), 83-97.
Berzonsky, M. D., Soenens, B., Luyckx, K., Smits, I., Papini, D. R., & Goossens, L. (2013). Development and validation of the revised Identity Style Inventory (ISI-5): Factor structure, reliability, and validity. Psychological assessment, 25 (3), 893.
Cartwright-Hatton, S., & Wells, A. (1997). Beliefs about worry and intrusions: The Meta-Cognitions Questionnaire and its correlates. Journal of anxiety disorders, 11(3), 279-296.
Cartwright-Hatton, S., Mather, A., Illingworth, V., Brocki, J., Harrington, R., & Wells, A. (2004). Development and preliminary validation of the Meta-cognitions Questionnaire—Adolescent Version. Journal of anxiety disorders, 18(3), 411-422.
Conner, K.M., & Davidson, J, R. (2003). Development of a new resilience scale. Depression and Anxiety, 18, 76-82.
Conner, K.M., & Davidson, J, R. (2003). Development of a new resilience scale. Depression and Anxiety, 18, 76-82.
Devynck, F., Rousseau, A., & Romo, L. (2019). Does repetitive negative thinking influence alcohol use? A systematic review of the literature. Frontiers in psychology, 10, 1482.
Ellonen, N., Danielsson, P., Tanskanen, M., Kaakinen, M., Suonpää, K., & Oksanen, A. (2020). Individual and community-level predictors of hate-crime victimization among Finnish adolescents. Journal of Youth Studies, 1-22.
Faija, C. L., Reeves, D., Heal, C., & Wells, A. (2020). Metacognition in Cardiac Patients With Anxiety and Depression: Psychometric Performance of the Metacognitions Questionnaire 30 (MCQ-30). Frontiers in Psychology, 11, 1064.
Fergus, T. A., & Bardeen, J. R. (2019). The Metacognitions Questionnaire–30: an examination of a bifactor model and measurement invariance among men and women in a community sample. Assessment, 26(2), 223-234.
Fisher, P. L., Byrne, A., Fairburn, L., Ullmer, H., Abbey, G., & Salmon, P. (2019). Brief metacognitive therapy for emotional distress in adult cancer survivors. Frontiers in psychology, 10.
Goldstein, E., Benton, S. F., & Barrett, B. (2020). Health Risk Behaviors and Resilience Among Low-Income, Black Primary Care Patients: Qualitative Findings From a Trauma-Informed Primary Care Intervention Study. Family & Community Health, 43(3), 187-199.
Gullone, E., Moore, S., Moss, S., & Boyd, C. (2000). The adolescent risk-taking questionnaire: Development and psychometric evaluation. Journal of adolescent research, 15(2), 231-250.
Hamonniere, T., Laqueille, X., Vorspan, F., Dereux, A., Illel, K., & Varescon, I. (2020). Toward a better understanding of the influence of repetitive negative thinking in alcohol use disorder: An examination of moderation effect of metacognitive beliefs and gender. Addictive behaviors, 111, 106561.
Han, J., McGillivray, L., Wong, Q. J., Werner-Seidler, A., Wong, I., Calear, A., & Torok, M. (2020). A mobile health intervention (LifeBuoy app) to help young people manage suicidal thoughts: protocol for a mixed-methods randomized controlled trial. JMIR research protocols, 9(10), e23655.
Hwang, Y. I., Arnold, S., Trollor, J., & Uljarević, M. (2020). Factor structure and psychometric properties of the brief Connor–Davidson Resilience Scale for adults on the autism spectrum. Autism, 2(1), 1-10.
Kannis-Dymand, L., Hughes, E., Mulgrew, K., Carter, J. D., & Love, S. (2020). Examining the roles of metacognitive beliefs and maladaptive aspects of perfectionism in depression and anxiety. Behavioural and Cognitive Psychotherapy, 1-12.
Kaur, M., & Tung, S. (2019). Cognitive Reasoning Processes and Identity Achievement: Mediating Role of Identity Processing Styles. Pakistan Journal of Psychological Research, 457-476.
Kline, R. B. (2016). Principles and practice of structural equation modeling (4th Ed.), New York: The Guilford Press.
Lachat Shakeshaft, Y., Lecerf, T., Morosan, L., Badoud, D. M., & Debbané, M. (2020). Validation of the French version of the «Meta-Cognition Questionnaire» for adolescents (MCQ-Af): Evolution of metacognitive beliefs with age and their links with anxiety during adolescence. Plos one, 15(3), e0230171.
Laghi, F., Bianchi, D., Pompili, S., Lonigro, A., & Baiocco, R. (2019). Cognitive and affective empathy in binge drinking adolescents: Does empathy moderate the effect of self-efficacy in resisting peer pressure to drink?. Addictive behaviors, 89, 229-235.
Lawrence, A. V., Alkozei, A., Irgens, M. S., Acevedo-Molina, M. C., Brener, S. A., Chandler, A. B., & Shanholtz, C. E. (2020). Think again: Adaptive repetitive thought as a transdiagnostic treatment for individuals predisposed to repetitive thinking styles. Journal of Psychotherapy Integration.
Lee, D., Yu, E. S., & Kim, N. H. (2020). Resilience as a mediator in the relationship between posttraumatic stress and posttraumatic growth among adult accident or crime victims: the moderated mediating effect of childhood trauma. European Journal of Psychotraumatology, 11(1), 1704563.
Lydon-Staley, D. M., Kuehner, C., Zamoscik, V., Huffziger, S., Kirsch, P., & Bassett, D. S. (2019). Repetitive negative thinking in daily life and functional connectivity among default mode, fronto-parietal, and salience networks. Translational psychiatry, 9(1), 1-12.
Matthews, G., Panganiban, A. R., Wells, A., Wohleber, R. W., & Reinerman-Jones, L. E. (2019). Metacognition, hardiness, and grit as resilience factors in unmanned aerial systems (UAS) operations: a simulation study. Frontiers in Psychology, 10, 640.
McCrae, R. R., & Costa, P. T. (2004). A contemplated revision of the NEO Five-Factor Inventory. Personality and individual differences, 36 (3), 587-596.
McEvoy, P., Moulds, M., & Mahoney, A. (2014). Repetitive negative thinking in anticipation of a stressor. Behaviour Change, 31(1), 18-33.
Nordahl, H., & Wells, A. (2019). In or out of work: A preliminary investigation of mental health, trait anxiety and metacognitive beliefs as predictors of work status. Clinical Psychologist, 23(1), 79-84.
Orihuela, C. A., Mrug, S., Davies, S., Elliott, M. N., Emery, S. T., Peskin, M. F., & Schuster, M. A. (2020). Neighborhood Disorder, Family Functioning, and Risky Sexual Behaviors in Adolescence. Journal of Youth and Adolescence, 1-14.
Popova-Petrosyan, E. V., Kulanthaivel, S., & Balasundaram, K. (2020). Development of Secondary Osteoporosis in Teenage Girls with Menstrual Disorders. Current Women's Health Reviews, 16 (1), 26-32.
Preacher, K. J., & Hayes, A. F. (2004). SPSS and SAS procedures for estimating indirect effects in simple mediation models. Behavior research methods, instruments, & computers, 36(4), 717-731.
Quarshie, E. N., Waterman, M. G., & House, A. O. (2020). Adolescent self-harm in Ghana: a qualitative interview-based study of first-hand accounts. BMC psychiatry, 20, 1-14.
Regier, P., & Savic, M. (2020). How teaching to foster mathematical creativity may impact student self-efficacy for proving. The Journal of Mathematical Behavior, 57(1), 10-32.
Rosenberg, M. (1989). Determinants of self-esteem-a citation classic commentary on society and the adolescent self-image by Rosenberg, M. Current Contents/Social & Behavioral Sciences, (11), 16-16.
Schermelleh-Engel, K., Moosbrugger, H., & Müller, H. (2003). Evaluating the fit of structural equation models: Tests of significance and descriptive goodness-of-fit measures. Methods of psychological research online, 8 (2), 23-74.
Sedibe, M., & Hendricks, G. (2020). Drug abuse amongst adolescent learners in a previously disadvantaged township in two Gauteng secondary schools. Journal of Human Behavior in the Social Environment, 30(3), 341-352.
Vaca, F. E., Li, K., Luk, J. W., Hingson, R. W., Haynie, D. L., & Simons-Morton, B. G. (2020). Longitudinal associations of 12th-grade binge drinking with risky driving and high-risk drinking. Pediatrics, 145(2), 1-10.
Vogel, E. A., Ramo, D. E., Rubinstein, M. L., Delucchi, K. L., Darrow, S., Costello, C., & Prochaska, J. J. (2020). Effects of social media on adolescents’ willingness and intention to use e-cigarettes: an experimental investigation. Nicotine & Tobacco Research, 1(2), 1-10.
Wells, A. (2011). Metacognitive therapy for anxiety and depression. Guilford press.
Wells, A. (2019). Breaking the cybernetic code: Understanding and treating the human metacognitive control system to enhance mental health. Frontiers in Psychology, 10, 2621.
Yang, C. C., Holden, S. M., & Carter, M. D. (2018). Social media social comparison of ability (but not opinion) predicts lower identity clarity: Identity processing style as a mediator. Journal of youth and adolescence, 47 (10), 2114-2128.