نوع مقاله : مقاله علمی - پژوهشی

نویسندگان

1 دانشجوی دکتری روان شناسی دانشگاه اصفهان

2 استاد گروه روانشناسی دانشگاه اصفهان

3 استادیار گروه روانشناسی دانشگاه اصفهان

4 استاد مرکز تحقیقات مغز و اعصاب ایران دانشگاه علوم پزشکی تهران

5 استاد گروه پژوهشی سلامت جامعه جهاد دانشگاهی تهران

چکیده

هدف: مولتیپل اسکلروزیس، شایعترین بیماری التهابی دستگاه اعصاب مرکزی است که عوارض روانشناختی مختلفی نیز به همراه دارد. هدف از انجام پژوهش حاضر، تدوین مداخله روانشناختی مبتنی بر فرهنگ در زنان مبتلا به MS بوده است. روش شناسی: این پژوهش از نوع کیفی و به روش تحلیل محتوا و تحلیل تماتیک انجام گردیده است. مصاحبه نیمه‌ساختاریافته با پانزده بیمار زن مبتلا به MS و هشت نفر از متخصصین مرتبط با موضوع پژوهش انجام گردید. ادبیات پژوهشی مرتبط، فهرست موضوعی تفسیر نمونه قرآن کریم، آیات قرآن کریم و نیز اشعار عرفانی منطق‌الطیر عطار نیشابوری مورد جستجو و تحلیل قرارگرفت. نمونه‌گیری بصورت هدفمند بوده است. یافته‌ها: تقویت مهارتهای زندگی و راهکارهای مقابله‌ای کارآمد، شناخت و آگاهی، هدفدار بودن خلقت، حفظ کرامت انسانی، مرگ آگاهی و حیات ابدی، اختیار و مسئولیت انسانی، ایمان به عنایت و لطف الهی، ارتباطات اصیل، ارزشمندی رنجها، پایبندی به اصول اخلاقی همانند عدم دلبستگی به دنیا، صبر، انفاق، تواضع، پرهیز از غرور، ازخودگذشتگی و گفتار نیکو، مضامین پایه رواندرمانگری مبتنی بر فرهنگ را تشکیل دادند. محتوای جلسات بسته درمانی بر اساس مولفه‌های بدست‌آمده در هشت جلسه هفتگی تنظیم گردید. نتیجه‌گیری: بسته روان‌درمانگری فرهنگی یک درمان جامع روانشناختی و دربرگیرنده تمامی ابعاد وجودی انسان است. کاربرد آن در بیماران مبتلا بهMS پیشنهاد می‌گردد.

کلیدواژه‌ها

عنوان مقاله [English]

Developing a cultural psychotherapy package based on Quranic verses and mystical themes of Mantiq al-Tair among women with multiple sclerosis (MS)

نویسندگان [English]

  • Marzieh Hajibabaei 1
  • MohammadBagher Kajbaf 2
  • Maryam Esmaili 3
  • Mohammad Hossein Harirchian 4
  • Ali Montazeri 5

1 PhD student in Psychology, Department of Psychology, Faculty of Education and Psychology, University of Isfahan, Isfahan, Iran.

2 Corresponding Author: Professor in Psychology, Department of Psychology, Faculty of Education and Psychology, University of Isfahan, Isfahan, Iran.

3 Assistant Professor in Psychology, Department of Psychology, Faculty of Education and Psychology, University of Isfahan, Isfahan, Iran.

4 Professor in Neurology, Iranian Center of Neurological Research, Neuroscience Institute, Tehran University of Medical Sciences, Tehran, Iran.

5 Professor in Research, Population Health Research Group, Health Metrics Research Center, Iranian Institute for Health Sciences Research, ACECR, Tehran, Iran.

چکیده [English]

Multiple sclerosis (MS) is the most prevalent inflammatory neurologic disease involved with psychological side effects. This study aimed to develop a cultural psychotherapy package among women with multiple sclerosis. This was a qualitative research with content and thematic analysis approach. Fifteen women with MS and eight related specialists were interviewed through semi-structured interviews. The data were collected until saturation achieved. After coding, the data was analyzed through conventional content analysis using the Holy Quran, and the mystical themes of Attar Neyshabouri's Mantiq al-Tair. Participants were selected via a goal-oriented sampling method. Augmentation of life skills, coping behavior, efficient coping behaviors, cognition, purposefulness of creation, preservation of human dignity, death awareness, eternal life, human authority and responsibility, faith in divine care, genuine relationships, value of suffering, moral principles such as non-attachment to the world, patience, charity, self-sacrifice formed the basic themes of the package. The content of package therapy sessions was adjusted on the themes in eight weekly sessions. The cultural psychotherapy package based on Quranic verses and mystical themes of Mantiq al-Tair is a comprehensive psychological treatment that includes all aspects of human existence. It is recommended for women with MS.

کلیدواژه‌ها [English]

  • cultural psychotherapy
  • multiple sclerosis
  • women
ایمانی فر، حمیدرضا. بستانی، قاسم. دودمان، فرح. رئیسی، روح‌اله. (1390). مواجهه با مرگ از دیدگاه قرآن و روانشناسی. دوفصلنامه تخصصی پژوهش‌های میان‌رشته‌ای قرآن کریم، 2(4)، 65-72.
‎بشیر پور، محراب. سلیمی، حسین. (1391). بررسی اثربخشی و مقایسه مشاوره گروهی مبتنی بر رویکرد وجودی و شناختیرفتاری بر کنترل خشم دانش آموزان. فرهنگ مشاوره و روان‌درمانی، 3(12) 49-71.
پرن، پریسا. آذربایجانی، مسعود. دلاور، علی. (1394). بررسی باورهای وجودی بیماران ام اس و نقش درمانگری وجودی بر اساس قرآن کریم (با تأکید بر دیدگاه علامه طباطبایی) بر تغییر مثبت باورها، ارتقا سطح معنوی و سلامت آنان. همایش: کنگره ملی خانواده سالم، دوره:1
پرن، پریسا. آذربایجانی، مسعود. دلاور، علی. (1396). تهیه و ساخت مقیاس باورهای وجودی بر اساس قرآن کریم (با تأکید بر دیدگاه علامه طباطبائی) در بین افراد مبتلا به بیماری مولتیپل اسکلورزیس (ام اس). فصلنامه روان‌شناسی تربیتی، 13(44)، 59-82.
پورعباس، سیده نرگس. عیسی مراد رودبنه، ابوالقاسم. (1398). اثربخشی آموزش روان‌درمانی جامع دینی بر تقویت ارتباط دانش آموزان با والدین در دوره دوم متوسطه. فرهنگ مشاوره و روان‌درمانی، 10(40)، 71-98.
پیری کامرانی، مرضیه. دهقان، فاطمه. بشیری، حسن. (1394). تأثیر آموزش مهارت‌های مدیریت استرس بر استرس ادراک‌شده و تاب‌آوری زنان مبتلا به بیماری مولتیپل اسکلروزیس. مجله سلامت و مراقبت، 17(4)، 320-328.
جهانگیر، ‌اکرم. مفتون، ‌فرزانه. (1397). نقش اراده آزاد در مقابل تقدیر از دیدگاه قرآن، روان‌شناسی و عصب‌شناسی. پژوهش‌های میان‌رشته‌ای قرآن کریم، 19(9).
حسینی دولت‌آباد، بی‌بی حکیمه. نقی‌زاده، حسن. (1397). مدل قرآنی تحول نگرش یا تصحیح معیار ارزش‌گذاری انسان. آموزه‌های قرآنی، 15(27)، 189-209.
رضی، احمد. (1389). منطق‌الطیر عطار و منطق گفتگویی. متن پژوهی ادبی، 14(46)، 19-46.
سادات، سیدجواد. علی‌محمدی، نصرالله؛ و علمداری، علی‌کرم. (1390). بررسی پدیدارشناسانه روابط خانوادگی و اجتماعی بیماران مبتلا به مولتیپل اسکلروزیس. مجله علوم پزشکی مازندران، 21(1)، 244-252.
صادق‌پور، طیبه. (1386) کرامت انسان در قرآن، بینات، 53.
صف‌آرا، مریم. خانبابایی، مینا. خانبابایی، مینو. (1399) اثربخشی مشاورۀ گروهی مبتنی بر معنویت بر روابط مثبت با دیگران و پذیرش خود در دختران بعد از طلاق والدین: مطالعۀ آزمایشی. پژوهش در دین و سلامت، 6(2)، 49-61.
عباسی (اشلقی)، مجید. (1395) نظریۀ اسلامی حقوق بشردوستانه و صلح بین‌المللی با تأکید بر کرامت ذاتی و ارزش انسان. پژوهش‌های سیاست اسلامی، 4(10)، 11-37.
عبدخدایی، زهرا. شهیدی، شهریار. مظاهری، محمدعلی. پناغی، لیلی. نجاتی، وحید. (1395). روابط خانوادگی در بیماران مبتلا به مولتیپل اسکلروزیس: یک مطالعه پدیدارشناختی. فصلنامه خانواده پژوهی، 1۲ (47)، ۴۳۷.
عبدخدایی، زهرا. شهیدی، شهریار. مظاهری، محمدعلی. پناغی، لیلی. نجاتی، وحید. (1397). الگوی معنوی/ مذهبی در بیماران مبتلا به مولتیپل اسکلروزیس: (MS) مطالعه کیفی. فصلنامه روانشناسی، ۲۲ (3)، ۲۸۷-۳۰۷.
عطار نیشابوری، فریدالدین. (1393). منطق‌الطیر، تصحیح شفیعی کدکنی. تهران: نشر سخن.
علی بابائی، احمد. داورزنی، علیرضا. (1387). فهرست موضوعی تفسیرنمونه. تهران: نشر دارالکتب الاسلامیه.
قرائتی، محسن. (1387). تفسیر نور. تهران: مرکز فرهنگی درس‌هایی از قرآن.
کجباف، محمدباقر. حسینی، فریبا. قمرانی، امیر. رزازیان، نازنین. (1396). مقایسه اثربخشی کیفیت زندگی درمانی و درمان مبتنی بر معنویت اسلامی برتحمل پریشانی، استرس، اضطراب و افسردگی زنان مبتلا به سردرد تنشی. مجله روانشناسی بالینی، 9(1)، 21-38.
کجباف، محمدباقر. قاسمیان نژاد جهرمی، علی‌نقی. احمدی‌فرونشانی، سیدحبیب‌الله. (1394). تأثیر گروه‌درمانی معنوی و وجودی بر میزان افسردگی، اضطراب مرگ و باور به ادامۀ حیات پس از مرگ با تکیه بر گزارش‌های افراد تجربه کنندۀ مرگ در دانشجویان. دانش و پژوهش در روانشناسی کاربردی،16(4)، 4-13.
مسعودی فرد، جلیل. (1392). موانع و مراحل سلوک در منطق‌الطیر عطار. فصلنامه پژوهش‌های ادبی و بلاغی، 1(4)، 48-63.
مطهری نژاد، فاطمه. پروانه، شهریار. بختیاری، امیر هوشنگ. علیزاده، ندا. قهاری، ستاره. (1395). تأثیر خلق و وضعیت شناختی بر ارتباط بین اختلالات خواب و خستگی در افراد مبتلا به مولتیپل اسکلروزیس. کومش، 17(3)، 613-619.
مطهری نژاد، فاطمه. پروانه، شهریار. قهاری، ستاره. (1395). خستگی در بیماران مبتلا به مولتیپل اسکلروزیس: علل، ارزیابی و درمان. فصلنامه علمی- پژوهشی علوم پیراپزشکی وتوانبخشی، 5(1)، 73-80.
مکارم شیرازی، تاصر و جمعی از نویسندگان. (1374). پیام قرآن. نشر مدرسه امام خمینی.
منصوری، بهمن. (1397). پیش‌بینی اضطراب مرگ سالمندان بر اساس کیفیت ارتباط آن‌ها با خدا. فرهنگ مشاوره و روان‌درمانی، 9(36)، 145-162.
یاکوو، سوزان. ویکسل- دیکسون، کارن. (2015). درمان اگزیستانسیال: صد نکته و فن کلیدی؛ ترجمه و اضافات: سمیه کاظمیان، وحید ردایی، 1396. چاپ اول، تهران: نشر جنگل، جاودانه.
Ackroyd, K. Fortune, D. G. Price, S. Howell, S. Sharrack, B. & Isaac, C. L. (2011). Adversarial growth in patients with multiple sclerosis and their partners: Relationships with illness perceptions, disability and distress. Journal of Clinical Psychology in Medical Settings, 18(4), 372–379.
Adelman, G. Rane, S. G. & Villa, K. F. (2013). The cost burden of multiple sclerosis in the United States: a systematic review of the literature. Journal of medical economics, 16(5), 639-647.
Bogart, K. R. (2014). The role of disability self-concept in adaptation to congenital or acquired disability. Rehabilitation Psychology, 59(1), 107
Borreani, C. Bianchi, E. Pietrolongo, E. Rossi, I. Cilia, S. Giuntoli, M. ... & Grasso, M. G. (2014). Unmet needs of people with severe multiple sclerosis and their carers: qualitative findings for a home-based intervention. PloS one, 9(10).
Costa, D. T. Silva, D. M. R. D. Cavalcanti, I. D. L. Gomes, E. T. Vasconcelos, J. L. D. A. & Carvalho, M. V. G. D. (2019). Religious/spiritual coping and level of hope in patients with cancer in chemotherapy. Revista brasileira de enfermagem, 72(3), 640-645.
E. Bhutta, Z. A. Gebrehiwot, T. T. Hay, S. I. ... & Mokdad, A. H. (2019). Global, regional, and national burden of multiple sclerosis 1990–2016: a systematic analysis for the Global Burden of Disease Study 2016. The Lancet Neurology, 18(3), 269-285.‏
Enns, M. W. Bernstein, C. N. Kroeker, K. Graff, L. Walker, J. R. Lix, L. M. ... & CIHR Team in Defining the Burden and Managing the Effects of Psychiatric Comorbidity in Chronic Immunoinflammatory Disease. (2018). The association of fatigue, pain, depression and anxiety with work and activity impairment in immune mediated inflammatory diseases. PloS one, 13(6), e0198975
Figved, N. Klevan, G. Myhr, K. M. Glad, S. Nyland, H. Larsen, J. P. ... & Aarsland, D. (2005). Neuropsychiatric symptoms in patients with multiple sclerosis. Acta Psychiatrica Scandinavica, 112(6), 463-468.
Frankl, V. E. (1984). Man's Search for Meaning, New York: Touchstone: Simon & Schuster.
Grant, I. & Adams, K. M. (Eds.). (2009). Neuropsychological assessment of neuropsychiatric and neuromedical disorders. Oxford University Press.
Heydarpour, P. Mohammad, K. Yekaninejad, M. S. Elhami, S.R. Khoshkish, S. & Sahraian, M. A. (2014). Multiple sclerosis in Tehran, Iran: a joinpoint trend analysis. Multiple Sclerosis Journal, 20(4), 512.
Kalantari, S. Karbakhsh, M. Kamiab, Z. Kalantari, Z. & Sahraian, M. A. (2018). Perceived Social Stigma in Patients with Multiple Sclerosis: A Study from Iran. Acta neurologica Taiwanica, 27(1), 1-8.
Kwok, J. Y. Y. Kwan, J. C. Y. Auyeung, M. Mok, V. C. T. & Chan, H. Y. L. (2017). The effects of yoga versus stretching and resistance training exercises on psychological distress for people with mild-to-moderate Parkinson’s disease: study protocol for a randomized controlled trial. Trials, 18(1), 509.
Lazarus, R. S. & Folkman, S. (1984). Stress, appraisal, and coping. Springer publishing company.
LeMay K, Wilson KG. Treatment of existential distress in life threatening illness: a review of manualized interventions. Clin. Psychol. Rev. 2008;28(3):472-93.
Lode, K. Bru, E. Klevan, G. Myhr, K. M. Nyland, H. & Larsen, J. P. (2010). Coping with multiple sclerosis: a 5year followup study. Acta Neurologica Scandinavica, 122(5), 336-342.
McCabe, M. P. & McKern, S. (2002). Quality of life and multiple sclerosis: Comparison between people with multiple sclerosis and people from the general population. Journal of Clinical Psychology in Medical Settings, 9(4), 287-295.
Milo R, Kahana E. (2010). Multiple sclerosis: geoepidemiology, genetics and the environment. Autoimmun Rev. 9(5):A387–94.
Mohebi, F. Eskandarieh, S. Mansournia, M. A. Mohajer, B. & Sahraian, M. A. (2019). Multiple Sclerosis in Tehran: Rising Prevalence alongside Stabilizing Incidence--True Increase or Enhanced Diagnosis? Archives of Iranian Medicine (AIM), 22(8).
Montel, S. R. & Bungener, C. (2007). Coping and quality of life in one hundred and thirty five subjects with multiple sclerosis. Multiple Sclerosis Journal, 13(3), 393-401.
Movafagh, A. Heidari, M. H. Abdoljabbari, M. Mansouri, N. Taghavi, A. Karamatinia, A. ... & Ghazi, M. (2017). Spiritual Therapy in Coping with Cancer as a Complementary Medical Preventive Practice. Journal of cancer prevention, 22(2), 82.
Pakenham, K. I. (2006). Investigation of the coping antecedents to positive outcomes and distress in multiple sclerosis (MS). Psychology and health, 21(5), 633-649.
Patten, S. B. Beck, C. A. Williams, J. V. Barbui, C. & Metz, L. M. (2003). Major depression in multiple sclerosis: a population-based perspective. Neurology, 61(11), 1524-1527.‏
Rahnama, P. Javidan, A. Saberi, H. Montazeri, A. Tavakkoli, S. Pakpour, A. & Hajibabaei, M. (2015). Does religious coping and spirituality have a moderating role on depression and anxiety in patients with spinal cord injury? A study from Iran. Spinal Cord, 53(12), 870.
Saadat, S. M. S. Hosseininezhad, M. Bakhshayesh, B. Saadat, S. N. S. & Nabizadeh, S. P. (2014). Prevalence and predictors of depression in Iranian patients with multiple sclerosis: a population-based study. Neurological Sciences, 35(5), 735-740.
Schenell, T. & Becker, P. (2006). Personality and Meaning in life. Personality and Individual Differences,41(1), 117- 129.
Schirda, B. Nicholas, J. A. & Prakash, R. S. (2015). Examining trait mindfulness, emotion dysregulation, and quality of life in multiple sclerosis. Health Psychology, 34(11), 1107.
Schnell, T. & Hoof, M. (2012). Meaningful commitment: Finding meaning in volunteer work. Journal of Beliefs & Values, 33(1), 35-53.
Shah, A. (2009). Fatigue in multiple sclerosis. Physical medicine and rehabilitation clinics of North America, 20(2), 363-372.‏
Shah, R. Kulhara, P. Grover, S. Kumar, S. Malhotra, R. & Tyagi, S. (2011). Contribution of spirituality to quality of life in patients with residual schizophrenia. Psychiatry Research, 190(2), 200-205.
Snyder, C. R. Ingram, R. E. (2000). Handbook of Psychological Change. 1st ed. NY: John Wiley and Sons.
Speziale, H. S. Streubert, H. J. & Carpenter, D. R. (2011). Qualitative research in nursing: Advancing the humanistic imperative. Lippincott Williams & Wilkins.
Travis, F. Valosek, L. Konrad IV, A. Link, J. Salerno, J. Scheller, R. & Nidich, S. (2018). Effect of meditation on psychological distress and brain functioning: A randomized controlled study. Brain and cognition, 125, 100-105.‏
Udo, C. Melin-Johansson, CH. Danielson, E. (2011). Existential Issues Among Health Care Staff in Surgical Cancer Care Discussions in Supervision Sessions. European Journal of Oncology Nursing, 15: 447-453.
Wong, P. T. (2010). Meaning therapy: An integrative and positive existential psychotherapy. Journal of Contemporary Psychotherapy, 40(2), 85-93.
Wood B, van der Mei IA, Ponsonby AL, Pittas F, Quinn S, et al. (2013). Prevalence and Concurrence of Anxiety, Depression and Fatigue Over Time in Multiple Sclerosis. Mult Scler; 19(2): 217
Zinnbauer, B. J. Pargament, K. I. Paloutzian, R. F. & Park, C. L. (2005). Handbook of the Psychology of Religion and Spirituality. Religiousness and Spirituality, 14-44.