نوع مقاله : مقاله علمی - پژوهشی

نویسندگان

1 استادیار گروه علوم قرآن و حدیث دانشگاه علامه طباطبائی

2 استادیار گروه علوم قرآن و حدیث دانشگاه شهید چمران اهواز

چکیده

در آموزه‌های قرآنی، بهره‌مندی افراد جامعه اسلامی از شخصیت کارا، مفید و اثرگذار، از اهمیت ویژه‌ای برخورداراست و این موضوع نیز یکی از مفاهیم بنیادین در ادبیات روانشناسی است. ازاین‌رو هدف پژوهش حاضر: بررسی مفهوم و عناصر شکل‌دهندۀ شاکله در قرآن و تطبیق آن با مؤلفه‌های شخصیت در روانشناسی است. روش پژوهش: کیفی از نوع تحلیل محتوا بوده و جامعه پژوهش: شامل کلیه آیات قرآن مربوط به شاکله بود که به‌منظور استخراج مبانی مشاوره‌ای بر پایۀ آیات قرآن کریم و روایات در جهت حل معضلات روانی ـ شخصیتی به انجام رسید. یافته‌های این پژوهش، ضمن آشکارسازی جلوه‌ها و ابعاد شخصیت سالم و متعالی و تبیین ویژگی‌های مفهوم شناسانۀ آن، نشان‌دهندۀ تفاوت معناداری بین شخصیت و شاکله است که اگرچه در یک تعریف کلی شبیه به یکدیگر هستند، اما شاکله معنایی اعم نسبت به شخصیت داشته و مؤلفه‌های دیگری همچون: خلق‌وخوی، نیت‌ها، نیازها، ساختارهای روحی، تعقل و رفتارها را نیز در برمی‌گیرد.

کلیدواژه‌ها

عنوان مقاله [English]

Analytical Study on the Personality in Psycholigy with Concept of Shakeleh in the Quran

نویسندگان [English]

  • Rohollahmohammad Alinejadomran 1
  • mina shamkhi 2

1 Alameh tabatabaee university-Department of Quranic Studies & Hadith

2 Assistant Professor, Shahid Chamran University of Ahvaz, Ahvaz, Iran

چکیده [English]

Personality is one of the important topics and fundamental concepts in psychology science, so that by recognizing and reviewing it can be scientifically explained by human behavior. The character can be considered a plethora of thoughts, mood, social behaviour and physical characteristics of the person who determine the alters of a person's reaction against others. Although the word of shakeleh in Islamic culture is the equivalent of character words, but the comparative study of its concept with the concept of personality is a number of topics that have been done less about that research. Therefore, the present paper with a qualitative approach and using analytical-analytic methods, has been proposed this concept from the perspective of the approaches of psychology and Quranic literature and has tried to achieve a comprehensive view in this regard. The results of the implementation of psychologists with Quranic teachings show that the human being of the same character is a semantic meaning that is made in the life of the human being and through its actions and behaviors.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Human
  • personality
  • Shakeleh
  • Quran
  • psychology
قرآن کریم.
ابن فارس، احمد (1404). معجم مقاییس اللغة، قم، مکتب الاعلام الاسلامی.
ابن منظور، محمدبن مکرم (1414). لسان العرب، بیروت، دارصادر.
اتکینسون، ریتال آل (بی­تا). زمینه­ی روان‌شناسی اتکینسون و هیلگارد، حسن رفیعی و همکاران ارجمند، تهران، بی­جا.
احمدی، علی اصغر (1374). روانشناسی شخصیت ازدیدگاه اسلامی، تهران، امیرکبیر.
امین، سیده نصرت (1361). مخزن العرفان در تفسیر القرآن، تهران، نهضت زنان مسلمان.
آمبر حق، یاسین محمد (1390). علم النفس از دیدگاه دانشمندان اسلامی، اهران، ساوالان.
بخاری، محمدبن اسماعیل (بی­تا). صحیح البخاری، لبنان- بیروت، موسسه­ تاریخ العربی.
پروین، لارنس (2001 م). روانشناسی شخصیت نظریه و تحقیق، محمد جوادی و پردین کدیور (1381)، تهران، نشرآییژ.
جعفری، یعقوب (بی­تا). تفسیرکوثر، قم، هجرت.
حویزی، عبد علی بن جمعه (1415). تفسیر نور الثقلین، تحقیق محلاتی، موسسه­ی مطبوعاتی اسماعیلیان.
درویش، محیی الدین (1415). اعراب القرآن، سوریه، دارالارشاد.
دیدگاه، زهرا؛ شریعتی، سیدصدرالدین؛ بهشتی، سعید و ایمانی نایینی، محسن (1397)، تبیین نقش مسئولیت‌پذیری در تربیت اجتماعی نوجوانان بر اساس تفسیر المیزان، فصلنامه فرهنگ مشاوره و روان‌درمانی، سال نهم، شماره 34.
راغب اصفهانی، حسین بن محمد (1374). مفردات الفاظ قرآن، ترجمه و تحقیق غلامرضا خسروی، تهران، نشر مرتضوی.
روزنهال، دیویدال و سلیگمن، مارتین، ای. پی (2000 م). روانشناسی نابهنجاری، ترجمه­ی یحیی سید محمدی، تهران، سالاوان.
سیاسی، علی‌اکبر (1374). نظریه‌های شخصیت، تهران، انتشارات دانشگاه تهران.
شاملو، سعید (1384). مکاتیب و نظریه­ها در روانشناسی شخصیت، تهران، انتشارات رشد.
شولتز، دوان و شولتز، سیدنی آلن (1989 م). روانشناسی کمال، ترجمه­ی گیتی خوشدل، تهران، نشرنو.
شولتز، دوان و شولتز، سیدنی آلن (1998 م). نظریه­های شخصیت، ترجمه یحیی سیدمحمدی، تهران، هما.
صادقی تهرانی، محمد (1365). الفرقان فی تفسیرالقرآن بالقرآن، قم، انتشارات فرهنگ اسلامی.
صفاری نیا، مجید؛ آقایوسفی، علیرضا و برادران، مجید (1393). «رابطه ابعاد شخصیت با حل مسئله و بهزیستی روان‌شناختی: نقش خودشیفتگی»، فصلنامه فرهنگ مشاوره و روان‌درمانی، سال پنجم، شماره 17.
طباطبائی، سیدمحمدحسین (1374). تفسیرالمیزان، ترجمه­ی سیدمحمدباقرموسوی همدانی، قم، دفتر انتشارات اسلامی جامعه مدرسین حوزه علمیه­ی قم.
طبرسی، فضل بن حسن (بی­تا). مجمع‌البیان فی تفسیر القرآن، تهران، مکتبه العلمیه الاسلامیه.
طوسی، محمدبن حسن (بی­تا). تهذیب الاحکام، بیروت- لبنان، دارالتعاریف للمطبوعات.
عبدالقادر، حویش (1382). بیان المعانی، دمشق، مطبعه الترقی.
عسکری، ابوهلال (1412). الفروق اللغویة، قم، انتشارات جامعه­ی مدرسین قم.
فیست، جس و گریگوری، فیست (1989 م). نظریه­های شخصیت، ترجمه­ی یحیی سید محمدی، نشر روان.
فیض کاشانی، محمدمحسن بن شاه مرتضی (1406). الوافی، اصفهان، کتابخانه­ی امام امیرالمؤمنین علی علیه‌السلام.
قیم، عبدالنبی (1388). فرهنگ معاصرمیانه عربی- فارسی، تهران، فرهنگ معاصر.
کاشانی، مولی محسن (بی­تا). المحجة البیضاء فی تهذیب الاحیاء، تصحیح غفاری، قم، دفتر انتشارات اسلامی.
کریمی حسینی، عباس (1382). تفسیرعلیین، قم، انتشارات اسوه، قم.
کریمی، یوسف (1370). روانشناسی شخصیت، تهران، دانشگاه پیام نور.
کریمی، یوسف (1389). روانشناسی انسان و شخصیت، تهران، موسسه­ی نشر ویرایش.
کلینی، محمدیعقوب (1407).الکافی، تحقیق علی اکبرغفاری و محمدآخوندی، تهران، دارالکتب الاسلامیه.
گروسی فرشی، میرتقی (1384). رویکردهای نوین در ارزیابی شخصیت، تبریز، دانیال.
گلاور، جان ای و برونیگ راجر، اچ (2007 م). روانشناسی تربیتی و کاربرد و اصول آن، ترجمه­ی علی نقی، بی‌جا، نشر دانشگاهی.
مایلی، ربرتو (1994 م). تحول و پدیدآیی شخصیت، ترجمه­ی دکترمحمودمنصور، تهران، انتشارات دانشگاه تهران.
مجلسی، محمدباقر (1404). مرآة العقول فی شرح اخبارآل الرسول، تهران، دارالکتب الاسلامیه.
مجلسی، محمدتقی (1406). روضه المتقین فی شرح من لایحضره الفقیه، قم، مؤسسه فرهنگی اسلامی.
محمدعلی‌نژاد عمران، روح‌الله و کمالوند، پیمان (1395). «مفهوم شناسی تطبیقی عزت نفس در قرآن و روان شناسی انسان‌گرا»، فصلنامه فرهنگ مشاوره و روان درمانی، سال هفتم، شماره 27.
مزلو، آبراهام (1988 م). روانشناسی شخصیت سالم، ترجمه­ی شیوا رویگران، تهران، گلشایی.
مصطفوی، حسن (1360). التحقیق فی کلمات قرآن الکریم، تهران، بنگاه ترجمه و نشر کتاب.
مکارم شیرازی، ناصر (1374).تفسیر نمونه، تهران، دار الکتب الاسلامیه.
میبدی، احمدبن محمد (1352). خلاصه تفسیر ادبی و عرفانی قرآن مجید، حبیب‌الله آموزگار، تهران، اقبال.
نحاس، ابوجعفر احمدبن محمد (1421). اعراب القرآن، بیروت، دارالکتب العلمیه.
هامر، دین (2005 م).نقش ژن در شکل‌گیری شخصیت، ترجمه علی متولی زاده ارکانی، تهران، چهر.
هاوتن، کیت؛ کرک، جوان؛ سالکووس کیس، پال و کلارک، دیویدمیلر (2003 م). رفتاردرمانی شناختی، ترجمه‌ی حبیب‌الله قاسم­زاده، نشر ارجمند.
 هرگنهان، بی آر (2015 م). تاریخ روانشناسی، ترجمه: یحیی سید محمدی، تهران: ارسباران
Allport, g.w (1937). Personality, a psychological interpretation.
Bishop, S. K., Dixon, M. R., Moore, J. W. & Lundy, M. P (2016). Behavioral Perspectives on Personality.
Carver, C. S., & Scheier, M. F (2012). Perspectives on personality. Pearson Education.
Fajkowska, M (2018). Personality traits: Hierarchically organized systems. Journal of personality, 86(1), 36-54.
Kazdin, A. E (2000). Encyclopedia of psychology. Washington, DC: American Psychological Association.