نوع مقاله : مقاله علمی - پژوهشی

نویسنده

استادیار گروه مطالعات خانواده پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی قم

چکیده

هدف این مطالعه، شناسایی الگوی غنی سازی صمیمیت زناشویی در دیدگاه اسلامی بود. بدین منظور داده‌های مطالعه به روش کیفی از نوع تحلیل مضامین از میان منابع اسلامی شامل آیات قرآن و روایات معصومین (ع) با روش نمونه گیری نظری استخراج شد. با استفاده از کلیدواژه‌های مرتبط با موضوع و با کمک نرم افزارهای جستجوگر از میان آیات قرآن و پنجاه منبع روایی اسلامی که شامل منابع حدیثی شیعی و سنی از علمای متقدم و متأخر بود، عبارات مرتبط گردآوری شد و با استفاده از روش استرلینگ، تحلیل گردید. پس از اعتمادپذیری داده‌های کیفی، 33 مضمون پایه، 6 مضمون سازمان دهنده و یک مضمون فراگیر از تحلیل داده‌ها حاصل شد. یافته‌های پژوهش نشان داد که الگوی غنی سازی صمیمیت زناشویی دارای اصول، ارکان، ابعاد، موانع، مناطق هیجانی و نحوه ارزیابی آن است. ابعاد صمیمیت از نظر این الگو شامل؛ صمیمیت‌های عاطفی، جسمی، جنسی، معنوی، همباشی، اقتصادی و کلامی است. همچنین نتایج نشان داد که ارزیابی صمیمیت بر چهار محور، ابعاد صمیمیت، مناطق هیجانی، شدت و ضعف هیجانات و صمیمیت انتظاری و واقعی صورت می‌گیرد. نتایج این مطالعه می‌تواند برای مشاوران خانواده و زوج درمانگران به منظور تدوین برنامه‌های غنی سازی صمیمیت زناشویی مبتنی بر دیدگاه اسلامی و ارزیابی آن مؤثر واقع شود.

کلیدواژه‌ها

عنوان مقاله [English]

A Model of Marital Intimacy Enrichment on Islamic Perspective; A Qualitative Research

نویسنده [English]

  • MOHAMMAD SANAGOEI ZADEH

Assistant professor, Research Center for Theology and Family, Islamic Sciences and Culture Academy

چکیده [English]

The aim of this study was an identification of marital intimacy enrichment pattern's on Islamic perspective. For this purpose, the study data were extracted by qualitative method of thematic analysis from Islamic sources including Quran verses and Hadiths by theoretical sampling method. Therefore, were collected related phrases by using of related keywords and with the help of search in software from among the fifty sources of Islamic Hadiths, which included early and late scholars from Shia and Sunni hadith sources, and it's analyzed by using sterling method. After Credibility of qualitative data, 33 basic themes, 6 organizational themes and a global theme were obtained from data analysis. The research findings showed that the pattern of enrichment of marital intimacy has principles, pillars, dimensions, obstacles, emotional areas and how to evaluate it. Dimensions of intimacy include; Emotional intimacy, physical, sexual, spiritual, cohesive, economic, and verbal. The results also showed that intimacy assessment is based on four axes, dimensions of intimacy, emotional areas, intensity and weakness of emotions and expected and real intimacy. The results of this study could be effective for family counselors and couples therapists in developing and evaluating Islamic-based intimacy enrichment.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Enrichment
  • Marital Intimacy
  • Islam
  • Qualitative research
ابن اشعث، محمد بن محمد. ( بی‌تا). الجعفریات (الأشعثیات)؛ تهران: مکتبة النینوی.
ابن شعبه حرانی، حسن بن علی (1382). تحف العقول فی ما جاء من الحکم و المواعظ عن آل الرسول؛ ترجمه احمد جنتی؛ تهران: مؤسسه امیرکبیر.
ابن منظور، محمد بن مکرم (1414 ق). لسان العرب؛ بیروت: دار الصادر.
آذرتاش، آذرنوش (1395). فرهنگ معاصر عربی- فارسی؛ تهران: نشر نی.
اولیاء، نرگس؛ فاتحی زاده، مریم السادات؛ بهرامی، فاطمه. (1385) تأثیر آموزش غنی‌سازی زندگی زناشویی بر افزایش صمیمت زوجین، «خانواده پژوهی»، 2(6)، 119-135.
باقری، فاطمه؛ کیمیایی، سیدعلی؛ کارشکی، حسین (1399). صمیمیت زناشویی نقش تعیین‌کننده تمایزیافتگی خود و نیاز به امنیت در زنان متأهل غیر بالینی، «فرهنگ مشاوره و روان‌درمانی»، 11(42)، 261-280
توکلی، سحر؛ جعفری، میرسعید (1399). نقش صمیمیت زناشویی و هوش معنوی در پیش‌بینی درد پس از جراحی سزارین، «فصلنامه پزشکی بیهوشی و درد»، 11(1)، 61-69
ثناگویی زاده، محمد؛ اعتمادی، عذری؛ احمدی، سید احمد؛ جزایری، رضوان السادات (1398). اثربخشی مشاوره کارکردی خانواده با رویکرد اسلامی بر مشکلات بین والدین و نوجوان و نگرش نوجوان نسبت به والدین، «پژوهش‌نامه اسلامی زنان و خانواده»، 7 (15)، 83-104.
ثناگویی زاده، محمد؛ اعتمادی، عذری؛ احمدی، سید احمد؛ جزایری، رضوان السادات (1394). شناسایی ابعاد کارکرد خانواده در فرایند مشاوره خانواده با جهت‌گیری اسلامی با استفاده از نظریه داده بنیاد؛ «فرهنگ مشاوره و روا ن درمانی»، 6 (24)، 56-80.
حامدی، بتول؛ شفیع‌آبادی، عبداله؛ نوابی نژاد، شکوه؛ دلاور، علی (1392). بررسی اثربخشی رویکرد درمانی نظام‌های زبان مشارکتی برافزایش میزان صمیمیت زناشویی زوج‌های دانشجو. «فرهنگ مشاوره و روان‌درمانی»، 5(18)، 137-158.
رضایی، جواد؛ احمدی، سید احمد؛ اعتمادی، عذرا؛ فاتحی زاده، مریم السادات؛ رضایی حسین آبادی، مریم؛ شهدوست، مریم. (1392) تأثیر آموزش سبک زندگی اسلام محور با تأکید بر نظام خانواده بر صمیمیت زوجین اراک، «مطالعات روان‌شناختی»، 9(3)، 76-106.
زید بن علی(بی‌تا). مسند زید بن علی، بیروت: منشورات دار المکتبة الحیاة.
سالاری فر، محمدرضا (1395). زوج‌درمانی با روی آورد اسلامی؛ قم: پژوهشگاه حوزه و دانشگاه.
صدوق، محمدبن علی ابن بابویه (1406 ق). ثواب الاعمال و عقاب الاعمال؛ قم: دار الشریف الرضی للنشر.
صدوق، محمدبن علی ابن بابویه (1413 ق). کتاب من لایحضره الفقیه؛ تحقیق علی‌اکبر غفاری؛ قم: مؤسسه نشر اسلامی.
صدوق، محمدبن علی ابن بابویه (1414). الخصال؛ قم: مؤسسه نشر اسلامی.
طبرسی، الفضل بن الحسن (1414 ق). مکارم الاخلاق؛ تحقیق: علاء آل جعفر؛ قم: مؤسسه النشر الاسلامی.
کلینی، محمد بن یعقوب (1407 ق) الکافی؛ تحقیق علی اکبر غفاری و محمد آخوندی؛ تهران: دار الکتب الاسلامیة.
مجلسی، محمد باقر (1403 ق). بحارالانوار الانوار الجامعة لدرر الاخبار الائمة الاطهار، بیروت: دارالاحیاء التراث العربی.
محمد بن نعمان عکبری (1414 ق). الاختصاص؛ تحقیق علی‌اکبر غفاری؛ قم: جامعه مدرسین حوزه علمیه قم.
محمودزاده، اعظم؛ حسینیان، سیمین؛ احمدی، سید احمد؛ فاتحی زاده، مریم (1393). بررسی تأثیر زوج درمانی اسلامی بر صمیمیت زناشویی، «روانشناسی و دین»، 7 (25)، ص 59-70.
محمودزاده، اعظم؛ یوسفی، زهرا؛ گلپرور، محسن (1398). تدوین الگوی پایداری خانواده مبتنی‌بر آموزه‌های اسلامی در اندیشه مقام معظم رهبری، «فصلنامه فرهنگی تربیتی زنان و خانواده»،13(46)، 7-39.
ناموران گرمی، کبری؛ مرادی، علیرضا؛ فرزاد، ولی اله؛ زهراکار، کیانوش. (1397) تعیین ابعاد صمیمیت زناشویی زوج‌های ایرانی، یک مطالعه کیفی، «فصلنامه فرهنگی - تربیتی زنان و خانواده»، 12(42). 61-78.
نوری طبرسی، میرزاحسین (1407 ق). مستدرک الوسایل و مستنبط المسائل؛ قم: مؤسسه آل البیت.
هندی، علی المتقی بن حسام الدین. (بی‌تا). کنزالعمال فی سنن الاقوال و الافعال، تصحیح: صفوة السقا، بیروت: مکتبة الاسلامی.
ورام ابن ابی فراس، مسعود (1410 ق). مجموعه ورّام؛ قم: مکتبه فقیه‏.
Aghamiri, N. & Vaziri, S (2019). Prediction of Psychological Well-being Based on Marital Intimacy, Resilience and Mental Health of Couples in Tehran. Avicenna Journal of Neuro Psycho Physiology, 6(4), 178-188.
Attride-Stirling, J (2001). Thematic networks: an analytic tool for qualitative research. Qualitative research, 1(3), 385-405.
Bagarozzi, D. A. (2014). Enhancing intimacy in marriage: A clinician's guide: Routledge.
Bean, R. C. Ledermann, T. Higginbotham, B. J. & Galliher, R. V (2020). Associations between Relationship Maintenance Behaviors and Marital Stability in Remarriages. Journal of Divorce & Remarriage, 61(1), 62-82.
Berger, R. & Hannah, M. T (2013). Preventive approaches in couples therapy: Routledge.
Braun V. Clarke V. Hayfield N. Terry G (2019) Thematic Analysis. In: Liamputtong P. (eds) Handbook of Research Methods in Health Social Sciences. Springer, Singapore, p.843-860.
Bryant, C. M. Futris, T. G. Hicks, M. R. Lee, T.K. & Oshri, A (2016). African American stepfather–stepchild relationships, marital quality, and mental health. Journal of divorce & remarriage, vol 57(6), pp375-388.
Cordova, J. V. Gee, C. B. & Warren, L. Z. (2005). Emotional skillfulness in marriage: Intimacy as a mediator of the relationship between emotional skillfulness and marital satisfaction. Journal of Social and Clinical Psychology, 24(2), 235-218
Heller, P. E. & Wood, B (2000). The influence of religious and ethnic differences on marital intimacy: Intermarriage versus intramarriage. Journal of Marital and Family Therapy, vol 26(2), pp 252-241.
Holland, K. J. Lee, J. W. Marshak, H. H. & Martin, L. R (2016). Spiritual intimacy, marital intimacy, and physical/psychological well-being: Spiritual meaning as a mediator. Psychology of religion and spirituality, 8(3), 218- 227.
Hook, M. K. Gerstein, L. H. Detterich, L. & Gridley, B (2003). How close are we? Measuring intimacy and examining gender differences. Journal of Counseling & Development, 81(4), 462-472.
Hosseini, N. Lau, P. L. & Baranovich, D.L (2019). Enhancing marital satisfaction through acceptance and commitment therapy: A review of marital satisfaction improvement of Iranian couples. International Journal of Education, 4(33), 53-60.
Karimi, R. Bakhtiyari, M. & Masjedi Arani, A (2019). Protective factors of marital stability in long-term marriage globally: a systematic review. Epidemiol Health, 41, doi:10.4178/epih.e2019023
Moon, K. J. Chung, M. L. & Hwang, S. Y (2020). The Perceived Marital Intimacy of Spouses Directly Influences the Rehabilitation Motivation of Hospitalized Stroke Survivors. Clinical Nursing Research, doi:10.1177/1054773820924573
Noori, J. Nejat, H. Nameni, E. & Fariborzi, E (2020). Comparison of the Effectiveness of the Treatment of a Monotheistic Integrated and the Objective Relationship on Self-Differentiation and Marital Intimacy. The American Journal of Family Therapy, 48(1), 70-86.
Patrick, S. & Beckenbach, J (2009). Male perceptions of intimacy: A qualitative study. The journal of men’s studies, 17(1), 47-56.
Schaefer, M. T. & Olson, D. H (1981). Assessing intimacy: The PAIR inventory. Journal of Marital and Family Therapy, 7(1), 47-60.
Schnarch, D. & Regas, S. (2012). The crucible differentiation scale: Assessing differentiation in human relationships. Journal of Marital and Family Therapy, 38(4), 639-652.
Sternberg, R. J (2004). A Triangular Theory of Love. In H. T. Reis & C. E. Rusbult (Eds.), Close relationships: Key readings (p. 213–227). Taylor & Francis.
Van den Broucke, S. Vandereycken, W. & Vertommen, H (1995). Marital intimacy: Conceptualization and assessment. Clinical Psychology Review, 15(3), 217-233.
Vest, B. M. Cercone Heavey, S. Homish, D. L. & Homish, G. G (2017). Marital satisfaction, family support, and pre-deployment resiliency factors related to mental health outcomes for reserve and national guard soldiers. Military behavioral health, 5(4), 323-313.
Waring, E. M (1984). The measurement of marital intimacy. Journal of Marital and Family Therapy, 10(2), 185-192.
Yoo, H. Bartle-Haring, S. Day, R. D. & Gangamma, R (2014). Couple communication, emotional and sexual intimacy, and relationship satisfaction. J Sex Marital Ther, 40(4), 275-293.