Document Type : Research Paper
Authors
1 Faculty of Psychology, Institute of Akhlagh and Tarbiat, Qom, Iran
2 Islamic Science and Culture Academy, Qom, Iran
3 Women and Family Research Center
Abstract
The purpose of this study was to investigate the relationship between popular concepts of abnormal attention to self and to develop a conceptual process model of those concepts in Islamic sources and to assess its validity. Both qualitative and quantitative methods have been used for this purpose. In the qualitative section, first, using semantic domains method collected from 262 related words, 3105 Islamic narratives were analyzed using purposeful sampling based on saturation principle. The final narratives were analyzed using the qualitative content analysis method of Sieh and Shannon (2005) through conventional content analysis and three open, axial and selective coding steps. Subsequently, the causal components of the components were merged and the relationships between the components, the causal conditions, and the consequences were examined and the initial process model was designed. In the quantitative section, the degree of consistency of the coding findings with the documents and the degree of fit to the components were validated by 11 experts, and the degree of consistency between the findings was correlated with the documentation by 5 experts by calculating the content validity index. The findings of the research showed that combining the common causal conditions of not knowing one's self or its status, not knowing God or His status and self-giving independently leads to self-indulgence and on the other hand combining the causal specific conditions of selfishness, self-esteem, intrinsic interest in Visibility and infiniteness create three components of self-efficacy, self-efficacy, and self-enhancement. Also, each of these components are self-generating cognitive-behavioral consequences.
Keywords
قرآن کریم.
ابوالفتوح‌رازی، حسین‌بن‌علی. (۱۳۶۶). روض الجنان و روح الجنان فی تفسیر القرآن مشهور به تفسیر شیخ ابوالفتوح.
امینی، ابراهیم. (۱۳۷۵). خودسازى یا تزکیه و تهذیب نفس، قم، شفق.
انجمن روان‌پزشکی آمریکا. (۱۳۹۵). راهنمای تشخیصی و آماری اختلالهای روانی DSM - 5، فرزین رضاعی، علی فخرایی، آتوسا فرمند، علی نیلوفری، هاشمی آذر ژانت و فرهاد شاملو، مترجمان، تهران، کتاب ارجمند.
انجمن روان‌پزشکی آمریکا. (۱۳۹۶). راهنمای تشخیصی و آماری اختلالات روانی، یحیی محمدی، مترجم، تهران، روان.
انصاریان، حسین. (۱۳۸۶). عرفان اسلامى (شرح مصباح الشریعة)، محسن فیض پور و محمد جواد صابریان، محققین، قم، دار العرفان.
آخوندی یزدی، سعید؛ و ارزانی، حبیب رضا. (۱۳۹۱). «خودپسندی و زیان‌های آن از دیدگاه امام علی علیه السلام»، اخلاق، 8.
آمدی، عبد الواحد بن محمد. (۱۴۱۰). غرر الحکم و درر الکلم، ج ۱–1، قم، دار الکتاب الاسلامی.
برآبادی، حسین احمد. (۲۰۱۵). «مقایسه کیفیت تصور از خدا در بیماران افسرده و افراد سالم»، فرهنگ مشاوره و روان درمانی، سپتامبر، 6، 69-96، 23.
برک، لورا. (۱۳۹۷). روانشناسی رشد نوجوانی تا پایان زندگی (عمر) جلد دوم، یحیی محمدی، مترجم، تهران، ارسباران.
پاشایی، سعید. (۱۳۸۹). بررسی عُجب و کِبر و راه‌های علاج آن در اخلاق اسلامی (پایان‌نامه کارشناسی ارشد). دانشگاه قم، قم.
تهرانی، مجتبی. (۱۳۹۵). اخلاق الاهی: مباحث قوه غضبیه، محمدرضا جباران، ویراستار، ج هفتم، تهران، پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی.
جعفری، محمدتقی. (۱۳۷۵). ترجمه و تفسیر نهج البلاغه، تهران، دفتر نشر فرهنگ اسلامی.
جواهری، محمدرضا. (۱۳۹۵). «واکاوی مفهوم حرص در اخلاق اسلامی در پرتو احادیث امام رضا (ع)»، فرهنگ رضوی، 16.
خمینی، روح الله. (۱۳۹۱). کلمات قصار: پندها و حکمت‌ها، تهران، عروج (موسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی (ره)).
خمینی، روح‌الله. (۱۳۸۴). شرح چهل حدیث (اربعین حدیث)، قم، موسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی(س).
خمینی، روح‌الله. (۱۳۸۵). شرح حدیث «جنود عقل و جهل»، موسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی(س).
دایر، وین. (۱۳۸۲). خود حقیقی شما، جستجوی خوشبختی، علیرضا شاملو، مترجم، تهران، رامانیوش.
ساعتچی، محمود؛ بروجردی، شهلا؛ و اسدی، پروا. (۱۳۹۰). واژه‌نامه‌ی روانشناسی و زمینه‌های وابسته: انگلیسی - فارسی، فارسی - انگلیسی، تهران، جنگل، جاودانه.
سالاری‌فر، محمدرضا؛ شجاعی، محمدصادق؛ موسوی‌اصل، مهدی؛ و دولتخواه، محمد. (۱۳۹۰). بهداشت روانی با نگرش به منابع اسلامی، سعیدرضا علی‌عسکری، ویراستار، پژوهشکده حوزه و دانشگاه، سازمان مطالعه و تدوین کتب علوم انسانی دانشگاه‌ها (سمت).
سبحانی نیا، محمد تقی. (۱۳۹۲). رفتار اخلاقی انسان با خود، قم، سازمان چاپ و نشر دارالحدیث.
شاملو، سعید. (۱۳۹۷). آسیب‌شناسی روانی، تهران، رشد.
شاملی، دکتر نصرالله؛ و بنائیان اصفهانی، علی. (۱۳۹۰). «تبیین میدان معنی‌شناسی مفهوم «بخل» در نهج البلاغه»، مشکوة، 110.
شجاعی، محمدصادق. (۱۳۸۹). نظریه‌های انسان سالم با نگرش به منابع اسلامی، مجتبی حیدری، قم، مرکز انتشارات موسسه آموزشی و پژوهشی امام خمینی (ره).
شولتز، دوآن؛ و شولتس، نی آلن. (۱۳۹۷). نظریه‌های شخصیت (ویراست دهم)، یحیی محمدی، مترجم، تهران، ویرایش.
شهنی ییلاق، منیجه؛ و نژاد، سودابه. (۱۳۸۶). «بررسی رابطه انواع راهبردهای خودابزاری دفاعی با نشانگان وانمودگرایی در دانشجویان تحصیلات تکمیلی دانشگاه شهید چمران اهواز»، دانشور رفتار، آبان، 25.
شیخ بهائی، محمدبن حسین. (۱۳۸۷). اربعین شیخ بهائی، عبدالرحیم عقیقی‌بخشایشی، مترجم، قم، دفتر نشر نوید اسلام.
صدر، محمد باقر. (۱۴۰۱). فلسفتنا، قم، دار الکتب الاسلامی.
طالقانی، نظرعلی. (۱۳۷۳). کاشف الاسرار، مهدی طیب، محقق، ج ۱–2، تهران، رسا.
طباطبایی، سید محمد حسین. (۱۳۹۶). ترجمه تفسیر المیزان، سید محمد باقر موسوی همدانی، مترجم، قم، الجماعه المدرسین بقم المشرفه، موسسه النشر الاسلامی.
طباطبایی، سید محمدکاظم. (۱۳۹۰). منطق فهم حدیث، قم،: موسسه آموزشی و پژوهشی امام خمینی (ره)، انتشارات. بازیابی از کتابخانه موسسه علمی فرهنگی دارالحدیث.
طباطبایی، سیدمحمدحسین. (۱۳۶۲). نهایة الحکمة، قم، مؤسسة النشر الاسلامی.
طهماسبی، رضا؛ غفاری، حسن؛ و شبانی، مهدی. (۱۳۹۳). «بررسی آثار خودباوری و عزت نفس بر شکل‌گیری تصویرپردازی درکارکنان بانک سپه»، مدیریت فرهنگ سازمانی، 33.
عباس نژاد، محسن. (۱۳۸۴). قرآن، روانشناسى و علوم تربیتى، ابوالقاسم حسینی، جواد بهادرخان، مهدی واعظ موسوی، محمد کاظم شریعتی، جواد افروغی و حمید فغفور مغربى، محققین، ج 1، مشهد، بنیاد پژوهشهاى قرآنى حوزه و دانشگاه.
عبدالهادی مسعودی. (۱۴۳۱). نسیم حدیث، دارالحدیث.
عشریه، رحمان؛ و طاهرپور، هما. (۱۳۹۵). حوزه معنایی کبر واستکبار و واژگان همگون آن دو در قرآن وحدیث. مقاله ارائه شده در نخستین همایش ملی واژه پژوهی در علوم اسلامی.
غزالی، محمد بن محمد. (۱۳۸۶). احیاء علوم الدین، مویدالدین محمد خوارزمی، مترجم، تهران، شرکت انتشارات علمى و فرهنگى.
فتاحی، سید حمید. (۱۳۷۲). بهداشت روانی در اسلام، قم، نشر مرتضی.
فرانکل، ویکتورامیل. (۱۳۹۷). انسان در جستجوی معنا، امیر لاهوتی، مترجم، تهران، جامی.
فروزانفر، بدیع الزمان. (۱۳۶۷). شرح مثنوى شریف (فروزانفر)، ج ۱–3، تهران، زوار.
فروم، اریک. (۱۳۶۴). آناتومی ویرانسازی انسان، احمد صبوری، مترجم، تهران، فرهنگ.
فروم، اریک. (۱۳۹۷). انسان برای خویشتن (پژوهشی در روانشناسی اخلاق)، تهران، بهجت.
فیروزبخت، مهرداد. (۱۳۸۹). فرهنگ جامع روانشناسی و روان‌پزشکی، تهران، ویرایش.
فیست، جس؛ فیست، گرگوری ج ؛ و رابرتس، تامیآن. (۱۳۹۴). نظریه‌های شخصیت، یحیی سیدمحمدی، مترجم، ویرایش ویراست 8، تهران، روان.
فیض‌کاشانی، محمدبن‌شاه‌مرتضی. (۱۳۷۶). المحجه البیضاء، قم، جامعه مدرسین حوزه علمیه قم، دفتر انتشارات اسلامی.
قدوسی، ابوالفضل؛ و میردریکوندی، رحیم. (۱۳۹۲). «بررسی مفهوم روان‌شناختی کبر در منابع اسلامی و مقایسه آن با خودشیفتگی»، معرفت، آذر، 9.
قربانی، نیما؛ و واتسن، پی.جی. (۱۳۸۴). «فرایندهای خود شناختی و نظام‌های پردازش خبر عقلانی و تجربه‌ای در ایران و امریکا»، روانشناسی تحولی، 5.
کاظمی، یحیی؛ و جعفری، امیرقلی. (۱۳۹۵). «گونه شناسی پیامدهای بخل در سبک زندگی اسلامی»، پژوهشنامه اخلاق، نهم، 34.
گنجی، حمزه. (۱۳۹۳). بهداشت روانی، تهران، ارسباران.
مجلسی، محمدباقر بن محمدتقی. (۱۳۶۳). مرآة العقول فی شرح أخبار آل الرسول، ج ۱–28، تهران، دار الکتب الإسلامیة.
مجلسی، محمدباقر بن محمدتقی. (۱۴۰۳). بحار الأنوار الجامعة لدرر أخبار الأئمة الأطهار، جمعی از نویسندگان، محقق، ج ۱–110، بیروت، دار إحیاء التراث العربی.
محمدآباد، علی اصغر حسینی؛ و محمدآباد، ابوذر حسینی. (۱۳۹۴). روش‌های اسلامی تأمین بهداشت روان: درمان خشم، ترس، کبر، خودکم بینی، حسد، حرص.، مشهد، بنیاد پژوهشهای اسلامی آستان قدس رضوی.
مزلو، آبراهام هرولد. (۱۳۷۶). انگیزش و شخصیت، احمد رضوانی، مترجم، مشهد، بنیاد پژوهشهای اسلامی آستان قدس.
مصباح یزدی، محمد تقی. (۱۳۶۷). دروس فلسفه اخلاق، تهران، اطلاعات.
مصباح یزدی، محمد تقی. (۱۳۸۳). اخلاق در قرآن (مصباح یزدی)، ج ۱–3، قم، موسسه آموزشی و پژوهشی امام خمینی (ره)، مرکز انتشارات.
مطهری، مرتضی. (۱۳۷۷). مجموعه آثار استاد شهید مطهرى، ج 28، قم، صدرا.
مظاهری، حسین. (۱۳۹۲). دانش اخلاق اسلامی، مجید هادی زاده، اصفهان، دفتر تبلیغات اسلامی حوزه علمیه قم شعبه اصفهان.
مکارم شیرازی، ناصر. (۱۳۷۷). اخلاق در قرآن، ج ۱–3، قم، مدرسة الإمام علی بن أبی طالب (علیه السلام).
موسوی لاری، مجتبی. (۱۳۸۷). بررسى مشکلات اخلاقى و روانى، قم، جامعه مدرسین حوزه علمیه قم، دفتر انتشارات اسلامى.
موسوی لاری، مجتبی. (۱۳۹۱). بررسی مشکلات اخلاقی و روانی، قم، دفتر انتشارات اسلامی جامعه مدرسین حوزه علمیه قم.
مؤمنی راد، اکبر؛ علی آبادی، خدیجه؛ فردانش، هاشم؛ و مزینی، ناصر. (۱۳۹۲). «تحلیل محتوای کیفی در آیین پژوهش: ماهیت، مراحل و اعتبار نتایج»، اندازه‌گیری تربیتی، چهارم، 14.
نراقی، احمدبن‌محمدمهدی. (۱۳۷۸). معراج السعاده، قم، موسسه انتشارات هجرت.
نراقی، محمد مهدی. (۱۳۸۵). جامع السعادات، محمد کلانتر، مصحح، بیروت، موسسه الاعلمی للمطبوعات.
نورعلیزاده میانجی، مسعود؛ بشیری، ابوالقاسم؛ و جان بزرگی، مسعود. (۱۳۹۱). «رابطه خدا آگاهی با خودآگاهی»، روانشناسی و دین، دی، پنجم، 3 (پیاپی 19).
ویتبورن، سوزان کراس؛ و هالجین، ریچارد. (۱۳۹۷). آسیب‌شناسی روانی - دیدگاه‌های بالینی درباره اختلالهای روانی بر اساس DSM-IV-TR، یحیی محمدی، مترجم، تهران، روان. (نشر اثر اصلی ۲۰۱۳)
هراتیان، عباسعلی؛ آگاه هریس، مژگان؛ محمدی، زهرا؛ و شمسی نژاد، فاطمه السادات. (۱۳۹۳). «ساخت و اعتباریابی مقیاس اسلامی حرص- قناعت»، روان شناسی و دین، 4.
هراتیان، عباسعلی؛ آگاه هریس، مژگان؛ و موسوی، الهام. (۱۳۹۲). «ساخت و اعتباریابی مقیاس اسلامی تکبر- تواضع»، روان شناسی و دین، 4.
هورنای، کارن. (۱۳۹۷). تضادهای درونی ما، محمدجعفر مصفا، مترجم، تهران، بهجت.
هومن، حیدرعلی؛ وطن خواه، حمیدرضا؛ و جهانزاد، سارا. (۱۳۹۲). «مطالعه ویژگی‌های روان‌سنجی پرسشنامه بلوغ اجتماعی رائو»، تحقیقات روان‌شناختی، 5، 17.
ابراهیم نژاد، محمدرضا. (۱۳۸۷). «خودآرایی و خودنمایی از دیدگاه اسلام»، رهیافت انقلاب اسلامی، 4.
ابن فهد حلی، احمد بن محمد. (۱۳۷۵). آیین بندگى و نیایش: ترجمه عدة الداعى، حسین غفارى ساروى، مترجم، قم، بنیاد معارف اسلامى.
احمدی تهرانی، علی. (۱۳۹۷). اخلاق اسلامی، مشهد، کانون نشر کتاب.
شبر، عبدالله. (۱۳۷۴). الاخلاق، عزیزی.
شفیعی، حسن؛ و صفاری نیا، مجید. (۲۰۱۱). «خودشیفتگی، عزت‌نفس و ابعاد پرخاشگری در نوجوانان»، فرهنگ مشاوره و روان‌درمانی، اوت، 2، 123-148، 6.
طوسی، محمد بن حسن. (۱۴۰۹). التبیان فى تفسیر القرآن، بیروت، دار احیاء التراث العربى.
مطهری، مرتضی. (۱۳۹۴). انسان کامل، قم، صدرا.
Allport, Gordon Willard. (1937). Personality: A psychological interpretation.
Allport, Gordon Willard. (1961). Personality: A psychological interpretation.
Ansbacher, Heinz Ludwig; & Ansbacher, Rowena R. (1956). The individual psychology of Alfred Adler: A systematic presentation in selections from his writings.
Baumeister, Roy F; Smart, Laura; & Boden, Joseph M. (1996). Relation of threatened egotism to violence and aggression: The dark side of high selfesteem. Psychological review, 103(1), 5.
Burger, J. (1993). Personality, Brooks. Cole, Pacific Grove, CA.
Elkind, David. (1967). Egocentrism in adolescence. Child development, 1025–1034.
Feinberg, Joel. (2013). Psychological egoism. Ethical Theory: An Anthology, 167–77.
Ghorbani, Nima; Framarz, Ahad Ghramaleki; & Watson, PJ. (2005). Philosophy, selfknowledge, and personality in Iranian teachers and students of philosophy. The Journal of psychology, 139(1), 81–95.
Glaser, Barney G; & Strauss, Anselm L. (1967a). The constant comparative method of qualitative analysis. The discovery of grounded theory: Strategies for qualitative research, 101, 158.
Glaser, Barney G; & Strauss, Anselm L. (1967b). The discovery ofgrounded theory: Strategiesfor qualitative research. Chicago: Aldire.
Goffman, Erving. (2002). The presentation of self in everyday life. 1959. Garden City, NY, 259.
Grover, Kelly E; Carpenter, Linda L; Price, Lawrence H; Gagne, Gerard G; Mello, Andrea F; Mello, Marcelo F; & Tyrka, Audrey R. (2007). The relationship between childhood abuse and adult personality disorder symptoms. Journal of personality disorders, 21(4), 442–447.
Guadagno, Rosanna E; & Cialdini, Robert B. (2007). Gender differences in impression management in organizations: A qualitative review. Sex Roles, 56(7-8), 483–494.
Hall, Calvin S; Lindzey, Gardner; & Campbell, John B. (1998). Theories of personality. John Wiley & Sons Inc.
Hillmann, Manfred. (2004). Viktor E. Frankl’s existential analysis and logotherapy. Handbook of Motivational Counseling, 357.
Hjelle, Larry A; & Ziegler, Daniel J. (1992). Personality theories: Basic assumptions, research, and applications. McGraw-Hill Book Company.
Hsieh, Hsiu-Fang; & Shannon, Sarah E. (2005). Three approaches to qualitative content analysis. Qualitative health research, 15(9), 1277–1288.
Ingram, Rick E. (1990). Self-focused attention in clinical disorders: review and a conceptual model. Psychological bulletin, 107(2), 156.
McKenzie, Karyn S; & Hoyle, Rick H. (2008). The Self-Absorption Scale: Reliability and validity in non-clinical samples. Personality and Individual Differences, 45(8), 726–731.
McLean, Kate C; & Syed, Moin. (2014). The Oxford handbook of identity development. Oxford Library of Psychology.
Pincus, Aaron L; Ansell, Emily B; Pimentel, Claudia A; Cain, Nicole M; Wright, Aidan GC; & Levy, Kenneth N. (2009). Initial construction and validation of the Pathological Narcissism Inventory. Psychological assessment, 21(3), 365.
Polit, Denise F; & Beck, Cheryl Tatano. (2006). The content validity index: are you sure you know what’s being reported? Critique and recommendations. Research in nursing & health, 29(5), 489–497.
Sober, Elliott. (2000). Psychological egoism. The blackwell guide to ethical theory. Blackwell, Malden, MA, 129–148.
Strauss, Anselm; & Corbin, Juliet. (1990). Basics of qualitative research. Sage publications.
)