نوع مقاله : مقاله علمی - پژوهشی

نویسندگان

1 استادیار گروه مشاوره دانشگاه شهرکرد

2 استاد گروه مشاوره دانشگاه اصفهان

3 دانشیار گروه مشاوره دانشگاه اصفهان

چکیده

هدف از پژوهش حاضر تدوین مدل مفهومی موفقیت تحصیلی برای دانش­آموزان سال اول دبیرستان بوده است. روش پژوهش کیفی و ابزار جمع‌آوری اطلاعات مصاحبه و مطالعة متون بوده است. جامعه پژوهش، والدین دانش‌آموزان موفق، معلمان و متخصصان مشاوره و روانشناسی و متون مرتبط با موضوع بوده است. نمونه­گیری به‌صورتبه‌صورت هدفمند بوده به این صورت که تا جایی که دیگر به اطلاعات جدیدی دست پیدا نمی­شد، نمونه­گیری نیز پایان می­پذیرفت؛ بنابراین نمونه شامل 40 نفر از والدین دانش­آموزانِ موفق، 15 نفر از معلمان و 15 نفر از متخصصان رشته­های روان­شناسی و مشاوره بوده که در یک مصاحبه نیمه ساختاریافته شرکت کردند. متون مرتبط نیز شامل کتب، پایان­نامه­ها و مقالاتِ منتشرشده و قابل‌دسترس در سال‌های 1990 تا 2014 بود. داده­های حاصل از مصاحبه با روش نظریه زمینه­ای و متون به روش تحلیلِ محتوای کیفی، تحلیل شدند و مقوله­های اصلی موفقیت تحصیلی استخراج شد. بدین ترتیب عوامل موفقیت تحصیلی در چهار مقوله اصلی کدگذاری شده که هرکدام دارای مقوله­های فرعی دیگری می­شد. مقوله­های اصلی به‌دست‌آمده عبارت‌اند از: 1- عوامل فردی پایدار شامل مقوله­های فرعی هوش، شخصیت و رغبت؛ 2- عوامل فردی ناپایدار شامل خودپنداره تحصیلی، خودکارآمدی تحصیلی، اشتیاق تحصیلی، اهمال‌کاری تحصیلی، مهارت‌های تحصیلی، انگیزه پیشرفت، انطباق­پذیری مسیر شغلی و هوش هیجانی؛ 3-عوامل خانوادگی شامل شیوه فرزندپروری، مشارکت والدین، دلبستگی و وضعیت اجتماعی اقتصادی؛ 4- عوامل مربوط به جو تحصیلی شامل ادراک از جو مدرسه و جامعه. به‌طورکلی موفقیت تحصیلی از عوامل متعددی چون فرد، خانواده، مدرسه و جامعه متأثر است.

کلیدواژه‌ها

عنوان مقاله [English]

Developing An Academic Success Model: A Qualitative Study

نویسندگان [English]

  • Rezvan Salehi 1
  • m a 2
  • p n 3

1 shahrekord university

چکیده [English]

The aim of the present study, which is done qualitatively, is to develop a conceptual model of academic success for the first-year high school students. To do so, the data required were gathered through interview and reviewing the related literature. The research population consisted of the parents of successful students, the instructors and the specialists of psychology and counseling as well as the related literature. The sampling was purposeful so that unless new information is gained, the sampling may terminate. The sample included 40 successful students’ parents, 15 instructors and 15 specialists of psychology and counseling participating in a semi-structured interview. Additionally, the related literature consisted of books, theses, and the available published papers from 1990 to 2014. Data obtained from the interview and literature review were analyzed through the grounded theory and qualitative content analysis method, respectively, and the main categories of academic success were extracted. Then, the factors affecting the academic success were encoded into four main categories, each containing some subcategories. The main obtained categories are: 1. Consistent personal factors including subcategories of intelligence, personality and interest; 2. Inconsistent personal factors including academic self-concept, academic self-efficacy, academic engagement, academic procrastination, academic skills, achievement motivation, career adaptability, emotional intelligence; 3. Family factors including parenting style, paternal involvement, attachment and socioeconomic status; 4. Factors related to the academic atmosphere including students’ perception of school environment and society.

کلیدواژه‌ها [English]

  • academic
  • success
  • model
ابراهیمی، نسرین؛ صباغیان، زهرا و ابوالقاسمی، محمود. (1390). «بررسی رابطه امید با موفقیت تحصیلی دانشجویان». پژوهش و برنامه‌ریزی در آموزش عالی. 2(60)، 16-1.
ابوالمعالی، خدیجه. (1392). «تحلیل کیفی متن، استقرا». دو فصلنامه مطالعات معارف اسلامی و علوم تربیتی،  1، 85-104.
آتش­روز، بهروز؛ پاکدامن، شهلا و عسگری، علی. (1387). «پیش­بینی پیشرفت تحصیلی از طریق دلبستگی». فصلنامه خانواده پژوهی، 4(14)، 193-203.
استراوس، ای و کربین، جی.(2000). مبانی پژوهش کیفی: فنون موفقیت مراحل تولید نظریه زمینه­ای. ترجمه ابراهیم افشار، تهران: نشر نی.
اسکولنبرگ، لی، پیسی و فراری. (2003). مشاوره با اهمال‌کاران در محیط‌های تحصیلی. ترجمه مرضیه ملکیها، محمدرضا عابدی و هادی انصارالحسینی. زیر چاپ.
اصغرنژاد، طاهره؛ خداپناهی، محمدکریم و حیدری، محمود. (1383). «بررسی رابطه باورهای خودکارآمدی، مسند مهارگذاری با موفقیت تحصیلی». مجله روانشناسی، 8(3)، 226-218.
برجعلی، احمد. (1397). «مدل تأثیر انگیزه تحصیلی با میانجی گری سرمایه روان‌شناختی بر موفقیت تحصیلی». فرهنگ مشاوره، 9(33)، 19-1.
بشارت، محمدعلی؛ شالچی، بهزاد و شمسی پور، حمید. (1385). «بررسی رابطه هوش هیجانی با موفقیت تحصیلی دانش‌آموزان». اندیشه‌های نوین تربیتی، 2(4)، 84-73.
بیابانگرد، اسماعیل. (1380). روش‌های پیشگیری از افت تحصیلی، تهران: انتشارات انجمن اولیاء و مربیان.
تمدنی، مجتبی، حاتمی، محمد و هاشمی، هادی. (1389). «خودکارآمدی تحصیلی، اهمال‌کاری تحصیلی و پیشرفت تحصیلی دانشجویان». فصلنامه روانشناسی تربیتی، 17، ص 65 - 85.
حق‌شناس، لیلا. (1385). هنجاریابی پرسشنامه رغبت سنج شغلی استرانگ. پایان‌نامه کارشناسی ارشد رشته مشاوره شغلی، دانشکده علوم تربیتی و روانشناسی، دانشگاه اصفهان.
رجائی، منوچهر. (1382). تأثیر مشاوره تحصیلی گروهی بر افزایش مهارت‌های تحصیلی و پیشرفت تحصیلی. پایان‌نامه کارشناسی ارشد رشته مشاوره، دانشکده علوم تربیتی و روانشناسی، دانشگاه اصفهان.
شیوندی، کامران؛ درتاج، فریبرز؛ فرخی، نورعلی و ابراهیمی قوام، صغری. (1396). «مدل یابی پیشرفت ریاضی بر مبنای ارزش تکلیف، درگیری شناختی، هیجان‌های پیشرفت و خودنظم جویی تحصیلی». فصلنامه فرهنگ مشاوره، 8(30)، 24-1.
عابدینی، یاسمین. (1381). «موفقیت تحصیلی دختران: مطالعه عوامل غیر شناختی». زن در توسعه و سیاست (پژوهش  زنان)، 1(4)، 179-161.
کهدوئی، سمیه؛ فلسفی نژاد، محمدرضا و برجعلی، احمد. (1396). «تدوین و اعتباریابی مدل علی موفقیت تحصیلی در  دبیرستان». فصلنامه اندازه‌گیری تربیتی، 7(28)، 64-33.
گال، بورگ و گال (1998). روش‌های تحقیق کمی و کیفی در علوم تربیتی و روان‌شناسی. جلد دوم. ترجمه احمدرضا نصر و همکاران. تهران: انتشارات دانشگاه شهید بهشتی.
گلاسر. (2000). مدرسه کِیفی، مدیریت بدون توسل به زور و اجبار. ترجمه آسیه شریعتمدار. تهران:  موسسه خدمات فرهنگی رسا.
مشکوه، مریم. (1390). «رابطه بین هوش هیجانی و موفقیت تحصیلی». فناوری آموزش، 5(3)، 204-201.
نظری، مرتضی. (1381). عوامل موفقیت در تحصیل، تهران: انتشارات مدرسه
نویدی، احد. (1382). «بررسی سهم اختصاصی هر یک از متغیرهای عملکرد تحصیلی قبلی، هوش عمومی، خودپنداره تحصیلی در پیشرفت تحصیلی». فصلنامه تعلیم و تربیت، 76، 97 -130.
هاشمی، مهدی. (1375). «خودانگارهوپیشرفتتحصیلی».ماهنامه پیوند، 188، 44-47.
 
Alfaro, E. C., Umana–Taylor, A. J., Gonzales- Backen, M. A., Bamaca, M. Y., Zeiders, K. H. (2009). Latino adolescent academic success: The role ofdiscrimination, academic motivation and gender. Journal of Adolescence, 32,947- 962.
Aronson, J. (2002). Improving academic achievement, impact of psychological factors on education. New York, Elsevier Science(USA).
Aronson, J. (2002). Improving academic achievement, impact of psychological factors on education. New York, Elsevier Science(USA).
Artino, A. (2009). Think, feel, act: motivational and emotional influences on military studentsonline academic success. Journal comput High Educ, 21, 146-166.
Berger, J. B., & Milem, J. F. (1999). The role of student involvement andperceptions of integrationin a causal model of student persistence. Research in Higher Education, 40, 641-664.
Blickle, G. (1996). Personality traits, learning strategies, and performance. European Journal of  Personality, 10, 337-352.
Brown, S. D., Tramayne, S., Hoxha, D., Telander, K., Fan, X., Lent, R. W. (2008). Social cognitivepredictors of college students’ academicperformanceand persistence: A meta-analytic pathanalysis. Journal ofVocational Behavior, 72, 298-308.
Busato, V. V., Prins, F. J., Elshout, J. J., & Hamaker, C. (2000). Intellectual ability, learning style,personality, achievement motivation and academicsuccess of psychology students in highereducation, Personality and Individual Differences, 29, 1057-1068
Byrne, Z. S., Mueller-Hanson, R. A., Cardador, J. M., Thornton, G. C., Schuler, H., Frintrup, A., &  Fox, S. (2004). Measuring achievement motivation: testsof equivalency for English, German, and  Israeli versions of the achievementmotivation inventory. Personality and Individual Differences, 37, 203-217.
Case, J. M. (2008). Alienation and engagement: development of an alternative theoretical frameworkfor understanding student learning. Higher Education, 55(3), 321-332.
Catsambis, S. (2001). Expanding knowledge of parental involvement in children’s secondary  education: connections with high school seniors’ academic success. Social Psychology of  Education, 5, 149-177.
Chamorro-Premuzic, T., & Furnham, A. (2008). Personality, intelligence and approaches to learning  as predictors of academic performance. Personality and Individual Differences, 44, 1596-1603.
Chen, X., Liu, M., & Li, D. (2000). Parental Warmth, Control, and Indulgence and their relations to  adjustment in Chinese children. A longitudinal study. Journal of Family Psychology,14, 401- 419.
Chen, X., Liu, M., & Li, D. (2000). Parental Warmth, Control, and Indulgence and their relations to adjustment in Chinese children. A longitudinal study. Journal of Family Psychology, 14, 401-419.
Chun, H., & Dickson, G. (2011). A psychological model of academic performance among hispanic  adolescents. Journal of youth Adolescence, 40, 1581- 1594.
Convention, C. M., Marschark, M., Sapere, P., Sarchet, T. (2009). Predicting academic success  Among deaf college students. Oxford university press.
Deaton, M. J. (2008). Academic success of appalachian adolescents: The impact of parental  authority and families. Master’s thesis. Miami university oxford, ohio.
DeGarmo, D. S., & Martinez, C. R. (2006). A culturally informed model of academic well-being for Latino youth: the importance of discriminatory experiences and social support. Family Relations, 70, 1231-1245.
Eimers, M. T. (2001). The impact of student experiences on progress in college. NASPA Journal, 38(3), 386-410.
Farsides, T., Woodfield, R. (2003). Individual differences and undergraduate academic success: the  roles of personality, intelligence, and application, Personality and Individual Differences, 34, 1225-1243.
Ferla, J., Valcke, M., & Cai, Y. (2009). Academic self-efficacy and academic self- concept:  Reconsidering structural relationships. Learning and Individual Differences, 19, 499–505.
Fritzsche, B A., Young, B. R., & Hickson, K. C. (2003). Individual differences in academic procrastination tendency and writing success. Personality and Individual Differences, 35, 1549- 1557.
Furnham, A., Chamorro- Premuzic, T., & McDougall, F. (2003). Personality, cognitive ability and  belief about intelligence as predictors of academic performance. Learning and Individual  Differences, 14, 49- 66.
George, D., Dixon, S., Stansal, E., Gelb, S. L., & Pheri, T. (2008). Time diary and questionnaire  assessment of factors associated with academic and personal successamong university  undergraduates. Journal of American College Health, 56, 706-715.
Gerardi, S. (2005). Self- concept of ability as a predictor of academic success among urban technical college students. The social science Journal, 42, 295-300.
Goff, M., & Ackerman, P. L. (1992). Personality-intelligence relations: assessment of typical  intellectual engagement. Journal of Educational Psychology, 84(4), 537-552.
Guay, F., Ratelle, C. F., Roy, A., & Litalien, D. (2010). Academic self-concept, autonomous academic motivation, and academic achievement: Mediating and additive effects, Learning and  Individual Differences, 20, 644-653.
Hargroder. W. G. (2007). Demographic and psychological factors influencing academic success in a college level human anatomy course. PhD Dissertation in The School of Human Resource  Education And Workforce Development, Louisiana State University
Harris, S. L. (2009). The relationship between self- esteem and academic success. PhD Dissertation  In The school of Human Resource Education.
Heilman, P. S. (1999). Classroom climate factors related to student motivation and effort. PhD Dissertation for of Education, University of South Dakota.
Hirschi, A. (2009). Career adaptability development in adolescence: Multiple predictors and effect  on sense of power and life satisfaction. Journal of vocational behavior, 74(2), 145-155.
Jeremy, B. L. (2008). Vocational interest and other non-cognitive factors as predictors of academic  performance in high school. Master’s thesis in psychology, University of Johannesburg.
Karbach, J., Gottschling, J., Spengler, M., Hegewald, K., & Spinath, F. M. (2013). Parental  involvement and general cognitive ability as predictors of domain-specific academic achievement  in early adolescence. Learning and Instruction, 23, 43-51.
Koen, J., Klehe, U. C., Van Vianen, A. E. M. (2012). Training career adaptability to facilitate a  successful school- to- work transition. Journal of vocational behavior, 81, 395-408.
Korobova, N. (2012). A comparative study of student engagement, satisfaction, and academic  success among international and American students. PhD Dissertation in Educational Leadership,  Iowa State University.
Leeson, P., Ciarrochi, J., Heaven, P. C. L. (2008). Cognitive ability, personality, and academic  performance in adolescence. Personality an Individual Differences, 45, 630-635.
Leung, C. Y., McBride- chang, C., & lai, B. P. (2004). Relation among maternal parenting styles,  academic competence, and life satisfaction in Chinese Early adolescents. Journal of Early  adolescence: 24, 113-143.
Lounsbury, J. W., Sundstrom, E., Loveland, J. L. & Gibson, L. (2003). Broad versus narrow  personality traits in predicting academic performance of adolescents. Learning and Individual Differences. 14, 67- 77.
Marsh, H. W. (1990). The structure of academic self-concept:The Marsh/Shavelson model, Journal  or Educational Psychology, 4, 623-636.
Mayer, J. D., & Salovey, P. (1997). What is emotional intelligence? In P. Salovey, & J. D. Mayer (Eds.), Emotional development and emotional intelligence (pp. 3–31). New York: Basic Books.
Nuthanap, G. (2007). Gender analysis of academic achievement among high school students. Dissertation of MD of home science in human development, university of agriculture sciences,  Harwad.
O’Connor, M. C., & Paunonen, S. V. (2007). Big five personality predictors of postsecondary academic performance. Personality and Individual Differences, 43, 971-990.
Pelletier, L. G., Fortier, M. S., Vallerand, R. J., & Briere, N. M. (2001). Associations among perceived autonomy support forms of self -regulation, and persistence: A prospective study. Motivation and Emotion, 25, 279- 306.
Pintrich, P. R. (2004). A conceptual framework for assessing motivation andself-regulated learning in college students. Educational Psychology Review,16, 385-407.
Poropat, A. E. (2009). A meta-analysis of the five-factor model of personality and academic performance. Psychological Bulletin, 135, 322-338.
Rosander, P., Backstrom, M., Stenberg, G. (2011). Personality traits and general intelligence as predictors of academic performance: A structural equation modeling approach. Learning and  Individual Differences, 21, 590- 596.
Sbrocco, R. (2009). Student academic engagement and the academic achievement gap between black  and white middle school students: Does engagement increase student achievement? Dissertation for phD, university of Minnesota.
Schaufeli, W. B. & Bakker, A. B. (2004). Job demands, resources and their relationship with burnout  and engagement. Journal of organization behavior, 25, 293-315.
Smart, J. C., Feldman, K. A., & Ethington, C. A. (2006). Holland’s theory and patterns of student  success. Commissioned Report for the National Symposium on Postsecondary Student Success:  Spearheading a Dialog on Student Success. Washington, DC: National Postsecondary Education  Cooperative(NPEC).
Sternberg, R. J. (1997). A Triarchic View of Giftedness: Theory and Practice. InN. Coleangelo & G. A. Davis (Eds.), Handbook of Gifted Education (pp. 43-53). Boston, MA: Allyn and Bacon.
Tinto, V. (1993). Leaving college: Rethinking the causes and cures of student attrition. Chicago: The University of Chicago Press.
Trapmann, S., Hell, B., Hirn, J. O. W. & schuler, H. (2008). Meta- Analysis of the relationship between the big five. and academic success at university. Journal of counseling psychology, 2, 132- 152.
Vitulic, H. S., & Zupancic, M. (2012). Robust and specific personality traits as predictors of  adolescents’ final grades and GPA at the end of compulsory schooling, Eur J Psychol Educ, DOI  10.1007/s10212-012-0161-2.
Welles, T. L. (2010). an analysis of the academic success inventory for college students. PhD  Dissertation, the Florida state university.
Wigfield, A., & Karpathian, M. (1991). Who am I and what can I do? Children’s self-concepts and  motivation in achievement situations. Educational Psychologist, 26, 233-261.