نوع مقاله : مقاله علمی - پژوهشی

نویسندگان

1 دانشیار گروه روان شناسی بالینی دانشگاه علامه طباطبائی

2 کارشناس ارشد علوم قرآن و حدیث

3 دانشیار گروه علوم قرآن و حدیث دانشگاه پیام نور تهران

4 استادیار گروه علوم قرآن و حدیث دانشگاه پیام نور تهران

چکیده

هدف این پژوهش مطالعه معنا شناختی واژه مشیت به عنوان یکی از اساسی ترین واژه های کلیدی قرآن کریم می باشد.  مطالعه معناشناختی واژه مشیت به ما کمک می کند تا به نقش و جایگاه این مفهوم در ترسیم شبکه معنایی کلمات قرآن کریم دست پیدا کنیم.
موضوع. این مفهوم به ما کمک می کند تا از آن به عنوان یکی از ساختارهایی بهره گیریم که می تواند به منزله راهنما در شکل دهی به فعالیت های ما نقش آفرینی کند. هر فعالیتی از این منظر از دریچه مشیت می تواند نگریسته شود و در شکل دهی به یک شیء منجر شود. فرایند مشاوره و عملی که در این فرایند ساخته و پرداخته می شود، موضوع بررسی حاضر قرار گرفته است.
روش. این بررسی نحوه ای از مطالعه معناشناسانه زبان است که ماهیت و ساختار معنای زبانی را آشکار می سازد؛ در این چشم انداز، هر قوم و ملت و دینی حرف های اساسی و جهان بینی خود را بر بنیاد کلمات کلیدی خویش استوار  می کند. در همین راستا، معناشناسی قرآنی به کشف جهان بینی قرآن و نحوه نگرش قرآن به جهان هستی و موجودات و مخلوقات عالم کمک می رساند
یافته ها. بررسی معناشناختی مشیت  نشان داده است که این واژه به عنوان یکی محوری ترین واژه های قرآنی در ترسیم جهان بینی قرآن، بیش از بیان یک خواست و تمایل ساده  در ایجاد چیزی، آن را به عنوان برنامه ای کلان در خلقت در نظر گرفته شده است؛ در این چشم انداز مشیت برنامه کلان و قانون اساسی در آفرینش است که جهان و اشیاء عالم را ، از مرحله خواستن و طراحی تا مرتبه ساختن و تحقق بیرونی، مرحله به مرحله(از مرحله  مشیت تا مرحله اجل) شکل داده و محقق کرده است.
بحث. مشیت یکی از مهمترین مقولاتی که در ترسیم چگونگی خلق جهان و مخلوقات عالم به کار رفته، به دو صورت فعلی (شاء) و اسمی( شیء) و در یک معنا به کار رفته اند. به لحاظ مفهومی مشیت به خواست و تمایلی اشاره می کند که  خلق جهان را هدف خویش قرار داده است؛ این خواست به لحاظ مصداقی، شیء نامیده می شود. در این چارچوب شیء عبارت است از هرچیزی(موضوع، رابطه و حکم و یا عملی) که مشیت در آن اعمال شده و تحقق یافته است. این مفهوم این قابلیت را دارد تا در هر برنامه عمل و از جمله در فرایند عمل مشاوره به کار بسته شود.

کلیدواژه‌ها

عنوان مقاله [English]

The semantic study of providence in the Holy Quran: Designing a conceptual framework for the counseling process

نویسندگان [English]

  • hosein eskandari 1
  • batool sabzali 2
  • alireza delafkar 3
  • mahin sharifi 4

چکیده [English]

The aim of this study  was examining  the semantics of the word providence as one of the most important key word is Holy Quran. Semantics of the word helps us to study the role of this concept to grasp and  achieve semantic network of providence. Providence is one of the most important issues that illustrate according to it how to create the world and the creatures in the universe. This concept helps us to use it as one of the structures that can serve as a guide in shaping our activities. Any activity from this perspective can be viewed from the perspective of the instrument and can lead to an object in shaping it. The process of consultation and practice that has been developed and addressed in this process is the subject of this review. In the Holey Quran, God's providence has been used to both  as a verb  that is doing some things and used in a name that is sharing to the things. In this framework, the Thing is anything (subject, relationship, judgment or practice) that the providence has been applied and realized. This concept has the capability to operate in each program.Conceptually Providence points out all of  the creation in  the world. In this context, all of the objects (the relationships ,judgments , operations and subjects) are things that is created by providence .A semantic study of God's providence has also shown that this  word as one of the most pivotal Quran words in drawing the Quran world view, intended  as a program of macro creation more than express a desire simply to create something.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Providence. Will. Thing. Semantics. Synchronic and Diachronic relationships. Syntagmatic and Paradigmatic axis.The counseling process
ابـن فارس، احمد (1410 ق). مقاییس‌ اللغـه. بیروت: دار الجـیل.
ابن منظور، محمد بن مکرم (1414 ق). لسان العرب. بیروت: دار صادر.
آلوسی، شهاب‌الدین (1415 ق). روح المـعانی فی تفسیر القرآن العـظیم و السـبع‌ المثانی. بیروت: دار‌ الکتب العلمیه.
امامی، محمد (1380). بازکاوی هدایت و ضلالت در قرآن. مشهد: دانشگاه علوم اسلامی رضوی.
انیس، ابراهیم و دیگران (1367). المعجم الوسیط. تهران: دفتر نشر فرهنگ اسلامی.
ایزوتسو، توشیهیکو (1394). مفاهیم اخلاقی- دینی در قرآن مجید. ترجمه فریدون بدره‌ای. تهران: نشر و پژوهش فروزان روز.
ایزوتسو، توشیهیکو (1360). خدا و انـسان در قـرآن. ترجمه احمد آرام. تهران: شرکت سهامی انتشار.
ایزوتسو، توشیهیکو (1378). مفاهیم اخلاقی دینی در قـرآن ‌مـجید. ترجمه فریدون بدرّه‌ای. تهران: نشر و پژوهش فروزان روز.
ایزوتسو، توشیهیکو (1387). مفهوم ایمان در‌ کلام‌ اسلامی. ترجمه زهرا پور سینا. تهران: سروش.
بهبودی، محمدباقر (1380). معارف قرآنی. تهران: سرا.
پاکتچی، احمد (1385). معنای لاشئ در انتقال از فلسفه یونانی به فلسفه اسلامی. شناخت، 49، 109-126.
پاکتچی، احمد (1387). آشنایی با مکاتب معناشناسی معاصر. نامه پژوهش فرهنگی، 13، 89-120.
پاکتچی، احمد (1387). مطالعه معنا در سنت اسلامی. نامه پژوهش فرهنگی، 13، 121-156.
پالمر، فرانک، ر (1385). نگاهی تازه به معنی‌شناسی. ترجمه کورش صفوی. تهران: ماد.
خاتمی، محمود (1384). جهان در اندیشه هیدگر. تهران: موسسه فرهنگی دانش و اندیشه معاصر.
راغب اصفهانی، حسین‌ بن‌ محمّد (1422 ق). المفردات فی غریب القرآن. بیروت: دار المعرفه.
روبینز، رابرت هنری (1370). تاریخ مـختصر زبـان‌شناسی. ترجمه علی‌محمد حق‌شناس. تهران: مرکز.
سعیدی روشن، محمدباقر (1385). تحلیل زبان‌ قرآن و روش‌شناسی فهم آن. قم: موسسه پژوهشی حوزه و دانشگاه.
سیبیاک، تامس آلبرت (1391). نشانه‌ها: درآمدی بر نشانه‌شناسی. ترجمه محسن نوبخت. تهران: نشر علمی.
شریعتی، غلام محمد؛ سعیدی روشن، محمدباقر (1393). رابطه معناشناسی زبانی و تفسیر قرآن به قرآن با تأکید بر دیدگاه علامه طباطبائی. قرآن شناخت، 7(14)، 5-24.
شکرانی، رضا؛ مطیع، مهدی؛ صادق زادگان، هدی (1390). بررسی روش گفتمان کاوی و چگونگی کاربست آن در مطالعات قرآنی. عیار پژوهش در علوم انسانی، 3(5)، 93-122.
صفوی، کورش (1385). آشنایی با معنی‌شناسی. تهران: پژواک کیوان‌.
صفوی، کورش (1390‌). درآمدی بر معنی‌شناسی. تهران: سوره مهر.
طباطبائی، محمدحسین (1374). تفسیر المیزان‏. ترجمه سید محمدباقر موسوی همدانی. قم‏: دفتر انتشارات اسلامی جامعه‏ مدرسین حوزه علمیه قم.
طبرسی، فضل بن حسن (1360). مجمع‌البیان فی تفسیر القرآن. ترجمه ‏رضا ستوده‏. تهران: انتشارات فراهانی‏.
عبدالباقی، محمدفواد (1364 ق). معجم المفهرس لالفاظ القرآن الکریم. قاهره: دارالکتب المصریه.
مختار عمر، احمد (1385‌). معناشناسی‌. ترجمه‌ سید حـسین سـیدی. مـشهد: دانشگاه فردوسی.
مصطفوی، حسن (1360). التحقیق فی کلمات‌ القرآن‌. تهران: بنگاه تـرجمه و نـشر کتاب.
مطیع، مهدی؛ پاکتچی، احمد؛ نامور مطلق (1388). درآمدی بر استفاده از روش‌های «معناشناسی» در مطالعات قرآنی. پژوهش دینی، 18، 105-132.
مطیع، مهدی؛ حسینی، اعظم السادات (1391). تبیین معناشناختی آثار قول از دیدگاه قرآن کریم. مطالعات قرآن و حدیث، 10، 35-76.
هایدگر، مارتین (1381). شعر، زبان و اندیشه رهایی. ترجمه عباس منوچهری. تهران: مولی.